Масъул муҳаррир

10
ЭЛЕКТРОН ДАРСЛИКЛАРДА БИЛИМНИ БАҲОЛАШНИНГ ИНТЕРФАОЛ 
УСУЛЛАРИ («ИНФОРМАТИКА ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ» ФАНИ 
МИСОЛИДА)
Қодирова Умида Зокировна
Бухоро шаҳар, 31-мактаб
1-тоифали информатика фани ўқитувчиси
[e-mail]
Аннотация: Мақолада электрон дарслик ва ўқув қўлланмалар орқали ўзлаштирилган 
билимларни интерфаол баҳолаш усулларининг муаммолари ва ечимлари айни вақтда 
амалиётда бўлган фан дарсликларидан фойдаланилган ҳолда мисоллар билан кўрсатиб 
берилган. 
Калит сўзлар: таълим, информатика, замонавий интерфаол, баҳолаш, технология, 
ўзлаштириш, дарслик, кадр, савол, дастур, тест, кроссворд, натижа, мотив, формат, 
мультимедиа. 
Таълим тизимида ҳар бир ўқитиладиган предметнинг алоҳида ўрни бўлганидек, ин-
форматика ва ахборот технологиялари фани ҳам ўқувчи дунёқарашининг шаклланишида 
алоҳида аҳамият касб этади ва бу фаннинг ўзлаштирилиши инновацион технологияларни 
ўрганиш ҳамда соҳаларга татбиқ этиш билан узвий боғлиқ. Информатика фанидан дарс-
лик ва ўқув қулланмалар тайёрлаш, улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш усти-
да олиб борилаётган тадқиқиотлар шуни кўрсатадики, аксарият таълим олувчиларнинг 
фанни ўзлаштириш даражаси амалиймашғулотлар билан боғлиқ ва бунда виртуал таълим 
воситалари ҳамда электрон дарсликлар билим ва кўникмаларнинг тўла ўзлаштиришда 
алоҳида аҳамият касб этишини кўришимиз мумкин. Замонавий информатика фанининг 
ўқитувчилари олдига қўйган асосий мақсади ўқувчиларни замонавий ахборот технологи-
ялари асослари ва уларнинг техник ва дастурий таъминоти, дастурлаш, компьютер гра-
фикаси, WEB-дизайн кабийўналишларга қизиқтириш орқали уларни мустақил таълимга 
йўналтириш ҳисбланади.
Биздаги муаммо таълим тизимида қўлланиладиган аксарият электрон дарслик ва ўқув 
қўлланмаларнинг сифати ўқувчиларни тўла жалб эта олмаётганлиги ёки мавжудларидан 
дарс жараёнида самарали фойдаланилмаётганлиги ҳисобланади.
Интерфаол усуллар ўқувчиларнинг билим олишга бўлган қизиқишлари, мустақил 
фикрлаш фаолиятини ривожлантириш, таққослаш, умулаштириш, таҳлил қилиш 
усулларидан фойдалана олиш маҳоратларини шакллантиришга йўналтирилган бўлиши 
керак. Ёзма саволлар ва топшириқлар ўқитувчи томонидан таълим олувчидан ёзма тарзда 
жавоб олишга мўлжаллаб ишлаб чиқилган баҳолаш воситалари ҳисобланади. 
Интерфаолликни бойитиш мақсадида яна бир тавсияэтилаётган дастурий восита турли 
кўринишдаги тест, ребус, расмли савол-жавоб ва сўз ўйинларини тайёрлаш вазифасини 
бажаришда фойдаланиладиган i-Spring дастури бўлиб, бунда тайёрланган файлларни .html, 
.exe, .swf каби форматларди сақлаш мумкин.
i-Spring дастурида савол ва жавобларни танлашда барча турдаги ахборотлардан 
фойдаланиш имкониятига эга эканлигини ўқувчилар амалий иш давомида ўзлаштириб 
олишади. 
5-синф ўқувчиларида интерфаол баҳолаш жараёнининг қизиқарли бўлиши учун 
кўпроқ графикадан фойдаланган мақсадга мувофиқ. Альтернатив савол (тўғри/нотўғри). 
Ўқувчи бу саволга жавобнинг иккита вариантидан бирини танлайди: тўғри ёки нотўғри, 
ҳа ёки йўқ. Бу усул ўқувчининг тезкор фикрлаш қобилиятини шакллантиради. Бу типдаги 
саволларнингиккита кўриниши бўлиб, уларда фақат 1-2 та ёки бир нечта жавоблар билан 
ўқувчи билимини баҳолаш мумкин. Бу усулда ўқувчининг билимига бўлган ишончини 
текшириш ва баҳолаш мумкин. 
Сон билан ифодаланган усул саволаг ўхшаш бўлиб, бунда саволлар ва уларга 
бериладиганжавоблар математик, мантиқий ҳисоблашлар асосида ташкил этилади.
Хулоса ўрнида юқорида келтирилган муаммоларнинг ечимлари педагогларга дарс 
жараёнида фойдаланиладиган электрон ўқув материаллари ва билимни ташхислаш 

---

263
10
усулларининг турлича бўлиши билим самарадорлигини оширишга хизмат қилишини 
таъкидлаган ҳолда,бўлажак ўқитувчилар камида юқоридаги дастурларда ишлашни 
билишини таъминлаш мақсадга мувофиқ.
Шундай экан, “Замонавий таълим – рақобатбардош кадр гарови” деган шиор остида 
педагоглар доимий изланиш ва ҳаракатда бўлиши лозим. Интерфаол баҳоловчи дастурлар 
ўқитувчининг дарс жараёнида чегараланган вақтини унумли ташкил этишда самарали 
восита бўлиб хизмат қилади ва ўқувчининг мустақил билим олиш кўникмасининг етарли 
даражада шакллантирилиши сабаб электрон ўқув қўлланмаларни таълимда янада кенгроқ 
жорий этиш керак. Фанлардан тайёрланадиган электрон ўқув қўлланмалар ҳам худди 
дарсликлар тайёрлаш сингари танловларэълон қилиш ва энг самарали дебтопилганларини 
таълим муассасаларига фойдаланиш учун тавсия этиш керак.
Фойдаланган адабиётлар рўйхати: 
1.ЗакироваФ.,МухамедхановУ.ваб.Электронўқув-методик мажмуаларватаълимресурсла-
ринияратишметодикаси.Методикқўлланма.–Т.:ОЎМТВ,2010.-64-б. 
2. www.ziyonet.uz
3. www.natlib.uz

---

264