Масъул муҳаррир

10
1-шакл.
Европача методда проекциялаш. Бу методда нарса фикран кубнинг ичига 
жойлаштирилиб, унинг проекцияси кубнинг ички томонларига бажарилади. Проекцияловчи 
нурлар кузатувчидан кубнинг томонларига йўналган бўлади. Кубнинг олтита томони асосий 
проекциялар текисликлари деб қабул қилинади. Кубнинг томонлари ундаги тасвирлари 
билан битта текисликка жипслаштириб нарсанинг чизмаси ҳосил қилинади. Фронтал 
текисликдагит тасвир бош кўриниш деб қабул қилинади. Бу тасвир нарсанинг шакли ва 
ўлчамлари ҳақида энг кўпроқ таассурот (маълумот) бериши керак.
2-шаклда нарсанинг проекциялар текисликлари (куб томонлари) даги тасвирларини 
аниқлайдиган қараш йўналиши кўрсатилган. Кубнинг орқадаги томони фронталь 
проекциялар текислиги деб қабул қилинади. Бошқа томонларни у билан жипслаштириб 
олтита тасвирдан иборат чизма ҳосил қилинади (3-шакл).
Ёйилма бажарилганидан кейин тасвирлар бош кўринишга нисбатан қуйидагича 
жойлашади: 1 – олддан (бош) кўриниш; 2 – устдан кўриниш; 3 – чапдан кўриниш; 4 – 
ўнгдан кўриниш; 5 – пастдан кўриниш; 6 – орқадан кўриниш (орқадан кўринишни ўнгдан 
кўринишдан чап тарафда жойлаштиришга рухсат этилади).
Дарсликда проекциялаш усуллари, битта, иккита ва учта текисликка проекциялаш ҳамда 
геометрик жисмларнинг проекциялари мавзулари ўрганилганидан кейин кўринишлар 
мавзусини ўрганиш кўзда тутилган. Ўқитувчи кўринишлар мавзусини деталнинг яққол 
тасвири орқали унинг 6 та кўриниши бўлишини намойиш қилишдан бошлаши тавсия этилади 
(2-шакл). Шу орқали ўқувчиларга асосий кўринишлар сони 6 та бўлиши тушунтирилиб, 
чизмаларда кўринишлар деталь тўғрисидаги маълумотларни бериш учун зарур бўлган 
энг кам миқдорда фойдаланилиши тушунтирилади. Шундан кейин кўринишларнинг 
ҳосил қилиш аппаратининг яққол тасвири ва унда тасвирларнинг ҳосил бўлиш тартиби 
тушунтирилади (3- ва 4-шакллар).