Avtomobil indd

Qovushoqlik indeksini aniqlash
uchun nomogramma.
Harakat o‘zgarishi bilan, qovushoqligi qancha kam o‘z-
garsa, moyning qovushoqlik xossalari shuncha yomon va 
qovushoqlik indeksi past bo‘ladi. Indeksi yuqori bo‘lgan 
moyning qovushoqligi yuqori bo‘ladi, bunday moylar yuqori 
haroratlarda ishqalanayotgan detallarni ishonchli holda 
moylaydi, past haroratlarda esa dvigatelni yurgazib yuborishni 
qiyinlashtiradigan darajada quyuqlashmaydi. Quyultirilmagan 
motor moylari uchun qovushoqlik indeksi 100 gacha, quyuq 
motor moylari uchun 115–140, toransmission moylar uchun 
90–140 bo‘lishi lozim. 
Ko‘pchilik hollarda moylarning standart haroratlardan 
boshqa haroratlardagi qovushoqligini aniqlash zarurati 
paydo bo‘ladi. Moyning belgilangan qovushoqlikka ågà 
bo‘lish haroratini (dvigatellar uchun moyning ishga tushirish 
xususiyatini baholash bilan bog‘liq bo‘lgan) aniqlash yana-da 
muhim. Qator tekshirishlar natijasida dvigatelning oson ishga 
tushirilishini ta’minlaydigan va bunda detallarning kuyish va 
jadal yeyilishining oldini olishni ta’minlaydigan qovushoqlik 
chegarasi motor moylari uchun 1 · 10
4
 
mm
2
/s deb belgilangan. 
Moyning ishga tushirish xususiyati deganda, moy qovushoqligi 
1 · 10
4
mm
2
/s bo‘ladigan haroratni hisoblash yo‘li bilan aniqlash 
tushuniladi. Moy qovushoqligi 2 · 10
4
mm
2
/s gà yetsa, moyni 
moylash tizimida aylanishi to‘xtaydi. 
Moy qovushoqligining haroratga bog‘liqlik xususiyatini 
yaxshilashning eng samarali usullaridan biri moyga 
qovushoqligi yuqori bo‘lgan qo‘shilmalar qo‘shishdir. Bunday 
qo‘shilmalardan nisbatan keng tarqalgani molekular massasi 
10000–20000 gacha bo‘lgan poliizobutilendir. Poliizobutilen 
va boshqa qo‘shilmalarni moyga 2–5 foiz miqdorida 
aralashtirish moyning qovushoqligini bir necha marta (har 
qanday haroratlarda deyarli bir xil) oshiradi. 
Moylarga qo‘shilmalar qo‘shib quyultirish yo‘li bilan bir 
qator moylar olinadi, jumladan, keng qo‘llaniladigan moylardan 
biri – M–4
3
/6B
1
moyi. Vazifasi va 100°C dagi qovushoqligi bir 
xil bo‘lgan M–6A va M–4
3
/6B
1
moylarini o‘zaro taqqoslash 
ularning harorat ta’sirida o‘z xususiyatlarini turlicha 

---

128
129
o‘zgartirishini ko‘rsatadi. M–6A moyidan foydalanilganida 
dvigatelni ishga tushirish mumkin bo‘lgan eng past harorat 
(qizdirmasdan) minus 25°C bo‘lsa, M–4
3
/6B
1
moyidan 
(quyultirilgan moy) foydalanilganida esa minus 40°C. 
5.1.5.