Mavzu: Engil atletikada tayyorgarlik turlarining o’rni Reja

Texnik tayyorgarlik bosqichlari: 
uch bosqichdan iborat bo’ladi.
 
I bosqich-zamin tayyorlash va tasavvur hosil qildirish. 
Bunda 
o’rganiladigan harakat to’g’risida tushuncha hosil qilinadi, sport kurashi va 
harakatning umumiy sxemasini o’zlashtirish qoida va maqsadlari bilan tanishtirish 
vazifasi qo’yiladi. Bu bosqichda harakat soddalashtiriladi, mashq uchun sharoit hosil 
qildiriladi (balandlik pasaytiriladi, snaryad og’irligi va mashq bajarish shiddati 
kamaytiriladi, 
masofa, 
maydonchalarning 
o’lchami qisqartiriladi, qoida 
soddalashtiriladi va h. k.). 
II bosqich- element texnikasini chuqur o’zlashtirish
bir necha haftadan 
bir necha oygacha davom etadi. Bu bosqichning vazifasi sport mashqi texnikasini 
to’g’ri ijro etish darajasigacha o’zlashtirishdan iborat. 
III. 
Bosqich- 
harakat 
texnikasini 
takomillashtirish
shug’ullanuvchilarning o’z intilishlari tugagunga qadar davom etadi. Bosqichning 
vazifasi- sport kurashining turli sharoitlarida maksimal zo’r berganda ham texnikani 
to’g’ri saqlab turish uchun sport mashqlarini takomillashtirishga erishishdir. Bunda 
yuqori mukul sezgichi (suv, muz, vaqt sezgilari) ga ega bo’lish zarur. Bu bosqichda 
harakat malakalari muntazam oshadi, funktsional tayyorgarlik o’sib boradi, taktik 

---

fikrlashish takomillashadi.
21
Texnik mahoratning tarifi. 
Texnik mahorat uch ko’rsatkich: 1) hajm; 2) har 
tamonlamalik; 3) sportchi o’zlashtirgan texnikaning samarasi bilan ifodalanadi. 
Texnikaning hajmi sportchi bajara oladigan harakatlar texnikasining umumiy soni 
orqali belgilanadi va amalda ijro etilishi bilan baholanadi. Ko’pincha tehnikaning 
hajmi va uning jismoniy tayyogarligi orasidagi bog’liqlik kuzatiladi (masalan, 
kurashchilar alohida muskul guruhlarining yaxshi rivojlanganligi hisobiga ayrim 
texnik usullarni yaxshi ijro etishadi yo aksincha yaxshi ko’rgan priyomlarni yaxshi 
bajarganlari sababli bazi muskul gruppalari ularda kuchliroq bo’ladi).
Texnik tayyorgarlikning har tomonlama bo’lishi muayyan sportchining turli-
tuman harakat faoliyatlarini qay darajada o’zlashtirganligi bilan xarakterlanadi. 
Turli-tuman harakat faoliyatiga ega bo’lgan sportlarda jismoniy sifatlar ham 
garmonik rivojlangan bo’ladi. Tehnika samarasi quyidagilar orqali belgilanadi: 1) 
subektiv uslub, yani texnikani ko’rish orqali baholash; 2) harakat texnikasi umuman, 
yaxlit baholanadi (yaxshi yoki yomon); 3) differentsial jamg’arish harakat fazalari, 
elementlari ajratilib, alohida baholanadi. Keyin baholar qo’shiladi va yakuniy natija 
hosil qilinadi. Musobaqa natijasining o’zi texnika samaradorligining ishonarli 
ko’rsatkichi bo’la olmaydi, chunki ko’rsatiladigan natija texnikadan tashqari 
jismoniy sifatlarning rivojlanishi, tana tuzilishining shaxsiy xususiyatlari (og’irligi, 
bo’yi va h. k.) ga bog’liq bo’ladi. Masalan, og’ir atletikada shtangani tortish va 
ko’krakka olishda biomexanik nuqtai nazardan faqat shtanga ostiga cho’qqayish 
uchun uni zarur bo’lgan balandlikkacha ko’tarish maqsadga muvofiqdir. Shtangani 
undan ham balandga ko’tarish foydasiz. Ko’tarish balandligi sportchining bo’yi va 
uning mahoratiga bog’liqdir. Sportchining gavdasi qanchalik kichkina bo’lib, 
qanchalik yaxshi texnikaga ega bo’lsa, u shtangani shunchalik pastroq ko’taradi. 
Shuning uchun sportchining bo’yi va shtangani ko’tarish balandligi uning texnik 
mahoratini baholash uchun xizmat qilish mumkin.
22
Texnikaning 
samaradorligida quyidagi 
ko’rsatkichlarga: 1) sport 
ko’rsatkichlari; 2) jismoniy sifatlarning rivojlanganlik darajasi; 3) texnikaning 
samarasiga asoslanish kerak. Amalda bu texnik jihatdan murakkab va oddiy 
harakatlarda musobaqalashish orqali amalga oshiriladi. Masalan, oddiy sakrash va 
batutda salto ijro etishda fazodagi uchish vaqtini aniqlash zarur bo’lsin. Oddiy 
sakrash texnik jihatdan murakkab emas va uchish balandligi sportchining tezkor 
kuch imkoniyatlariga bog’liq bo’ladi.