|
Turg'il, darddan jismingni sog'la, Turkiston,
Donish о ‘tiga bag ‘ring dog ‘la, Turkiston,
Belga himmat kamarin bog ‘la, Turkiston,
Ma ’rifatga yetmoqni chog ‘la, Turkiston,
—
Ilm
—
bir gavhari noyob, yo ‘q о ‘Imas, bitmas.
Ilm
—
bir nuri ziyodirki, jilosi ketmas.
tid ag i ilg ‘or a n ’a n a la r va ja h o n
‘rgan
17
yaratdilar. So‘z minbardan turib, mehnatkash xalqqa yangicha
chaqiriq, yangicha shiorlar bilan m urojaat etish vositasiga
aylandi:
Necha asrlar uxlading yotib,
Kumushdek taning balchiqqa botib,
Bir parcha kuygan qora non uchun
Yoshlik chog 'ingdan о
z
kuching sotib.
Ishchilar, uyg'on, uyg'on, uyg'on,
Senga ishlashga yetishdi zamon.
20-yillarda shoirlar safi G ‘ayratiy, G ‘. G 'ulom , Oybek,
H. Olimjon, U yg'un, Elbek, Botu, Yashin, M irtemir, Sobir
Abdulla kabi yosh iste’dodlar hisobiga kengayib bordi. Ular
ustozlar izidan borgan va ular m ahoratini o ‘rgangan holda
o ‘sha d av rd a g i ijtim oiy-siy o siy h a y o t h aq id a yo zd ilar.
G 'ayratiyning «Erk tovushi» (1927), «Yashash taronalari»
(1928) to ‘plamlariga kiritilgan she’rlari bunga misol b o ‘ladi.
Shoir o ‘z she’rlarida yer-suv islohoti («Yer ishlaganniki»,
«Qo‘shchi ashulasi»), xotin-qizlar ozodligi («Men erkli», «Bir
qiz kuylarkan»), yangi hayot va erkin mehnat («Temir bilaklar»,
« M eh n at va tu rm u sh » , «Ish v aq ti» , «D eh q o n qizi»,
« K o ‘ram an » ) k ab i zam o n aviy m a v zu larn i aks e ttirg a n .
Shuningdek, G ‘ay ratiy yangi
0
‘zbek sh e’riy atig a san o at
m avzuini olib kirdi. Shoirning «N eft b u lo g ‘i», «B o‘zsuv
b o ‘ylarida», «Brigada signali», «Ishchi xotin», «Zarbdor qiz»
kabi she’rlarida ishchilar hayoti, mehnati va orzu-istagi aks
ettirilgan. G ‘ayratiy « F a rg ‘ona», «M ening tu y g ‘ularim »,
«Shoir», «Ey qalam» kabi she’rlarida yangi hayot va erkin
mehnatni, xalqlar do‘stligi va chin insoniylikni kuylaydi.
Qisqasi, yangicha mazmunni yangicha shaklda ifodalashga,
y an g ilik k a in tilish , zam on ta la b la rig a h o zirjav o b lik ,
minbarboplik va xalq qo‘shiqlari ruhiga ham ohanglik — bu
d av r sh e ’riy atin in g m uhim x u su siy atlari sifatid a k o ‘zga
tashlanib turdi. Ayni chog'da, g‘oyaga berilib, badiiylikka
yetarli e ’tibor qilmaslik, madhiyabozlik, zamonasozlik va quruq
ritorika kabi qusurlar ham 20-yillar she’riyatida yaqqol seziladi.
18
20-yillarning ikkinchi yarm igacha asosan o'rg anish va
izlanish davrini o ‘tagan G ‘afu r G 'ulom , H am id Olimjon,
Oybek, Uyg'un, Usmon Nosir, Mirtemir, G'ayratiy, Shayxzoda
singari shoirlar XX asrning 30-yillarida ijodiy kam olotga
y etdilar. N a tija d a , 30-yillar o 'zb e k sh e’riy atid a «X alq»,
«D iyorim »
(C h o 'lp o n ),
« T u rk sib
y o 'lla rid a » ,
« Y alo v b a rd o rlik k a »
(G ‘. G 'u lo m ),
« O 'z b e k isto n » ,
«K uychining xayoli», « 0 ‘rik g ullaganda» (H. O lim jon),
«Tonggi b o ‘sa», «Kuz qo‘shiqlari» (Uyg'un), «Fanga yurish»,
«O 'zbekiston» (O ybek), «Y urak», «Y oshlik», «M ehrim»,
«She’rim» (U. Nosir) kabi ko'pgina tyidiiy jihatdan baquvvat
she’rlar paydo bo'ldi. Ularda kishilarning his-tuyg'ulari, orzu-
umidlari, ulug' maqsad uchun kurashlari aks ettirilgan.
30-yillarga kelib, o'zbek she’riyatida shakl va mazmun
sohasida bir qancha yangiliklar vujudga keldi, K o'plab chuqur
mazmunli go'zal poetik asarlar yaratildi. she’riyat yangi mavzu
va yangi o b ra z la r b ilan bo y id i. s h e ’riy a tn in g b u n d ay
xususiyatlari C h o 'lp o n , H. O lim jon, Oybek, G ‘. G 'u lo m ,
U y g 'u n , S hay xzo da, M irte m ir sin g ari ta n iq li sh o irla r
ijodidagina emas, balki 30-yillarda adabiyotga kirib kelgan
Usm on N osir, Amin U m ariy, H asan P o ‘lat, Sulton J o ‘ra,
Elbek, Tem ur F a tto h , Z ulfiya kabi yosh iste’dodlarn in g
asarlarida ham yaqqol k o 'rin d i. Bu o 'rin d a H. P o 'latn in g
«Jang ch i», «V aqtim c h o g '» , A .U m ariy n in g «Y oshlik»,
«Shodlik», S. Jo'raning «Shodligim», «Ochiq chehralar» singari
she’rlarini eslash mumkin.
Olovqalb shoir Usmon Nosir (1912-1944) ijodidan lirikaning
yangi nam unalarini k o 'p lab keltirish mum kin. Shoir sevgi-
muhabbatnigina emas, balki katta ijtimoiy-siyosiy masalalarni
ham o 'tli lirik m isralarda ifodalab, o'quvtjhilar qalbini rom
etadi. Usmon Nosirning: «Lirikam mening! Yuvgan, taragan,
qaragan yurtning xizmatin qilishlik vazifang sening»,— degan
misralarida uning ijodni xalq va ona yurtga xizmat qildirish
borasidagi fikr poetik ifodasini topgan.
Usmon Nosir ona Vatan va mehnatkash inson mavzulariga
haqli ravishda qayta-qayta murojaat etadi va har safar mavzuning
yangi-yangi qirralarini kashf etadi. U yurtsevar shoir sifatida
19
V atan m anfaatini hamma narsadan ustun q o ‘yadi. Shuning
uchun ham she’rlaridan birida dil so‘zlarini: «Agar, darkor bo‘lsa
har choq, chorlasa V atan, qo'lyozm alarim ni tashlab, shinel
kiyaman», — tarzida izhor qiladi. Usmon Nosir «Yurak» she’rida
ona Vatanga sadoqat bilan xizmat qilib, el-yurt tuzini oqlash,
V atanni, m ehnatkash xalqni rozi qilish har bir insonning
muqaddas burchidir, degan fikrni obrazli qilib ifodalaydi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
