Say d u lla m irzayev

K IR IS H
Adabiyot
— 
xalq mulki. U inson hayotida alohida ahamiyatga
ega. Inson bor ekan, adabiyot ham bo'ladi. Adabiyotning
о 'Imasligini ta ’minlovchi ikkita qudratli omil bor. Ularning biri
adabiyotning g ‘oyat buyuk tarbiyaviy-ma ’rifiy ahamiyati bo ‘Isa,
ikkinchisi, uning insonlarga zavq-shavq berish xususiyatiga
egaligidir. Zero, inson har qanday davrda, har qanday sharoitda
ham busiz yasholmaydi: и
— 
doimo tarbiyaga, doimo та ’rifatga
va badiiy zavq olishga muhtoj. Ana shunga ко ‘ra, tarbiyaviy-estetik
ahamiyatga ega bo ‘Igan yetuk asarlarga aslo zavol yo ‘q. Bunga
qarama-qarshi holda quruq zamonasozlik ruhida yozilgan hamda
hukmron mafkura va siyosatning istagi bilan maydonga kelgan,
badiiyati bo ‘sh asarlarning umri qisqa bo ‘ladi. Bunday asarlar
davr sinovlariga bardosh berolmay, tezda unutiladi. Afsuski, X X
asrda yaratilgan asarlar orasida ana shunday «mahsulot»lar oz
emas.
Xayriyatki, adabiyotimizda davr sinovlaridan muvaffaqiyat
bilan о ‘tgan, inchunin, hozirgi kunlarda ham kitobxonlar
tomonidan sevib о ‘qilib kelinayotgan ajoyib asarlar ко ‘p. Sodda
qilib aytganda, X X asrda ya ratilgan o 'z b e k a d abiyoti
namunalarining nuqsonidan yutug ‘i, yomonidan yaxshisi ко 
‘p.
Professor Naim Karimov bu haqda fik r yuritib, haqli ravishda
quyidagilarni yozgan edi: «X X asr
— 
insoniyat tarixidagi eng
ulug ‘ asrlardan biri. Bu asrda qanchalik ко ‘p qon to ‘kilgan,
qanchalik nohaqliklar va adolatsizliklar ro ‘y bergan bo ‘Imasin,
insoniyat xuddi shu asrda kelajak sari katta qadam tashladi... Bu
asrda sodir bo ‘Igan barcha voqealar insoniyat tarixining ajralmas
tarkibi. Ularning bizlarga maqbul bo ‘Imagan qismlarini yoddan
chiqarishga, tarixdan o'chirishga urinish bema’nilikdir... X X a sr
3

---

о ‘zbek adabiyoti xalq va jamiyat hayoti bilan mustahkam aloqa
o'rnatdi. Bunday aloqa adabiyotimizning avvalgi bosqichlarida
bo ‘Imagan. X X asr о ‘zbek adabiyoti xalq va jamiyatni о ‘z ortidan
yetaklab, ularni hurriyat va milliy taraqqiyot manzillariga olib
borishga intildi va bu intilishda muayyan yutuqlarga erishdi»1.
A toqli munaqqid Ozod Sharafiddinov: « X X asrda bizda
jahonning har qanday yuksak talablariga javob bera oladigan
yuksak adabiyot yaratildi, deb baralla aytishirniz m um kin
. 
Hikoyachilik, qissachilik, romannavislikda ham, she’riyatda ham,
dramaturgiyuda ham buning isbotini о 'nlab uchratish mumkin»2,
— 
deb yozgan edi. X X asr adabiyotiga berilgan bunday adolatli
bahoni Umarali Normatovning quyidagi so 'zlari ham tasdiqlaydi:
«Hech qaysi soha X X asrda adabiyotchalik millat taqdiri, ijtimoiy
adolat, inson erki, sha ’ni, himoyasi yo ‘lida izchil, muntazam
kurash olib borgan emas. «О 'tkan kunlar» romani, Cho ‘Ipon
s h e ’riyati, Fitrat dramalaridan tortib, T o g ‘ay M urodning
«Otamdan qolgan dalalar» asari, Shavkat Rahmonning mardona
iga qadar engyetuk badiiyat namunalarini ко ‘z oldingizga keltiring
— 
el-yurt qaygusi, millat erki, ozodligi, mustaqilligi g'oyalarini
bu qadar yonib aks ettirilgan boshqa biror sohani topolmaysiz!
Mustaqillik g ‘oyasini, mqfkurasini birinchi galda X X asr buyuk
so'z ustalari tayyorladi, degan qarashga to'la qo'shilaman. X X
asr adabiyotining m illat badiiy zavqi, go ‘zallik tuyg ‘usini