Усмонхон алимов

«Ўқинг 
(эй Муҳаммад! Бутун 
борлиқни)
яратган зот бўлмиш Раббингиз исми би
­
лан. 
(У)
 инсонни лахта қондан яратди. Ўқинг! Раб бин-
гиз эса Карамлидир. У инсонга қалам билан 
(ёзиш ни 
ҳам)
 ўргатди. У инсонга билмаган нар са ларини бил
­
дирди» 
(Алақ, 1–5).
Илмга ундовчи оят­ҳадислар жуда кўпдир. Жум ладан:
«Айтинг: Биладиганлар билан билмайдиганлар 
тенг бўлурми?»
(Зумар, 9).
«Айтинг: Эй
 
Раббим! Менга илмни зиёда эт!»
(Тоҳа, 
114).
«Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато 
этилган зотларни 
(баланд)
даража 
(мартаба)
ларга 
кўтарур»
(Мужодала, 11).
«Нун,
 
Қалам ва 
(у билан)
 ёзадиган нарсалар 
(би тик­
лар) 
билан қасам этаман
...
»
(Қалам, 1).
Имом Муслим “Саҳиҳ” китобларида Абу Ҳурай ра дан 
(розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: Расулуллоҳ (сол лал­
лоҳу алайҳи ва саллам): “Илм истаб йўлга чиққан ки шига
Аллоҳ жаннат йўлини осон қилиб қўяди”, деди лар.
Имом Термизий Абу Умомадан (розияллоҳу анҳу) ри
­
воят қилади. У зот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Олим
­
www.muslim.uz

---

 
Усмонхон Алимов

245
нинг обиддан афзаллиги менинг энг оми одамдан афзал
­
лигим кабидир. Аллоҳнинг фаришталари, осмон лару ер 
аҳли, ҳатто инидаги чумоли ҳам инсонларга яхшиликни 
таълим берувчи кишига салавот (яхши дуо ва истиғфор) 
айтиб туради”, дедилар. 
Имом Муслим Абу Ҳурайрадан (розияллоҳу анҳу) ри
­
воят қилади: У зот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай 
дедилар: “Агар одам боласи вафот этадиган бўлса, унинг 
уч тур амалидан бошқа барча амаллари тўхтайди. Улар 
садақаи жория, фойдали илм ва унинг ҳақига дуо қилиб 
турадиган фарзанддир”.
Мусулмонлар Қуръони карим оятларига ва Пай ғам­
баримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) кўрсатмаларига 
амал қилиб, рисолат асрида ва ундан кейин ҳам барча 
илмларни эгаллашга киришдилар. Барча фойдали илм­
лар ни эгаллашни фарз ва вожиб деб билдилар. На ти жада, 
бутун олам улуғ олимлар қолдирган меросдан баҳраманд 
бўлиб келмоқда. 
Бугунги Ғарб ва Шарқ тамаддуни юксак дара жага кўта­
рилишида Ислом маданияти ва ил ми нинг таъсири кат
­
тадир. 
Буни ғарблик олимларнинг ўзлари ҳам қайта­қайта 
таъкидлашади: Шаристий Ислом илм­фани ҳақида бун
­
дай дейди: “Оврупа минг йиллардан бери исломий фан
­
ларга назар солиб келади. Улар жуда ҳам ажо йибдир”. 
Шарқшунос Дузий дейди: “Оврупада ўқиш­ёзишни руҳо­
нийларнинг юқори табақасигина билар эди. Ислом кел
­
гач, Андалуснинг бирор ерида саводсиз киши қолмади”.
Либн Бул ўзининг “Араб ва Испания” китобида Дузий
­
нинг фикрини қўллаб­қувватлаб, бундай ёзади: “Испания 
(Андалус) илмда, маданиятда ва тараққиётда биринчи
­
ликни қўлга киритганида, Оврупа оми ва жаҳолатга тўла 
эди”. Берфулт ўзининг “Инсониятнинг ўсиши” номли ки
­
тобида бундай эътироф этади: “Араб маданияти оламга 
тақдим қилган нарсаларининг энг каттаси – илм бўлди. 
Оврупанинг ҳар қандай ўсишида исломий маданият
­
www.muslim.uz

---

246
Оилада фарзанд тарбияси
нинг ҳиссаси бор”. Ҳ. Р. Жоб ўзи нинг “Исломдаги янги 
йўналишлар” китобида ёзади: “Ўйлайманки, мусулмон 
олимлари олға сурган нозик, батафсил мулоҳазалар илм­
маърифатнинг юксалишига катта ёрдам берди”. 
Ушбу иқрорномалардан Ислом дини олиб келган илм 
ва маърифатни мусулмон бўламаганлар ҳам тан олишга
­
ни яққол намоён бўлади. 
Бу юксак илм ва маданиятнинг сири – Ис лом шариати
­
нинг асосларида. Улар қуйидагилардир: Ислом руҳиятга 
ҳам, моддият ва жамиятга ҳам бирдек таъсир қилади. 
Ибодатларимизда, динимиз ҳукмла ри нинг барчасида 
инсониятнинг гуллаб­яшнашига эъти бор қаратилгани 
очиқ ва равшандир. Исломнинг шио ри Аллоҳ таолонинг: