Мавзу 1: Жисмоний тарбия назарияси ва методикаси ўқув фан сифатида

Координацион қобилиятларни тарбиялаш воситалари. 
Координацион қобилиятларни тарбиялашда турли-туман жисмоний машқларни восита 
сифатида қўллаш мумкин. Лекин бу машқлар ҳар хил координацион ҳаракатлар 
мураккаблиги билан боғлиқ бўлиб уни енгиш талабларига эгадир. Умуман машқлар 
техникасини ўзлаштириш жараёнида ҳар хил қийинчиликларни енгишга тўғри келади. 
Шуни ҳам айтиш керакки, бу машқларни ўрганишда улар мустаҳкамланади ва 
мураккаблиги йўқолиб боради. Демак, координацион ҳаракат қобилиятини ошириш учун 
координацион ҳаракатлар фаолияти мураккаблигини ўзгартириб бориш мақсадга 
мувофиқдир. 
Координацион 
ҳаракат қобилиятларини тарбиялашда кенг қўлланиладиган 
воситаларга: ҳаракатли ва спорт ўйинлари, гимнастика, акробатика киради. Шунинг учун 
ҳам бу машқлар ўқувчиларни жисмоний тарбиялашда катта ўрин эгаллайди. Бу 
воситалар умумий чаққонликни ривожланишига кўмаклашади. Махсус чаққонликни 

---

59 
тарбиялашда ҳарактери ва йўналиши бўйича мусобақавий машқларга яқин тайёрлов 
машқлардан фойдаланилади. 
Чаққонлик кичик ва ўрта синф ўқувчиларида яхши тарбияланади. Бу ёшдаги 
ўқувчиларда ҳаракат, кўриш, эшитиш ва бошқа анализаторларнинг шиддатли 
ривожланиши кузатилади. Тренировка машғулоти ва дарс жараёнида чаққонликни 
тарбиялашга йўналтирилган машқлар тайёрлов қисмида ва асосий қисмини бошланишида 
берилади, чунки чарчаш шароитида чаққонликнинг ривожланиши паст бўлади. 
Тарбиялаш воситаларига панжа ва ўқл мушакларининг 
кучланишига оид машқлар: 
Турган жойда узунликка сакрашлар, кўпсакраш, вазифа асосида сакраш. 
Кўрсатилган баландлик асосида сакраш. 
Кўрсатилган масофага ва нишонга коптокни отиш (тўлдирилган тўплар, теннис, 
баскетбол, волейбол коптоги ва ҳ-к.). 
Фазо сезгини тарбиялашга оид машқлар: 
Буюмларсиз ва буюмлар билан қўлларни, оёқларни кўрсатилган бурчаккача кўтариш
(30,45,60,90,120 градус ва ҳ.к). 
Берилган вазифалар бўйича масофани қадамлаб ўтиш (10,20,30,50,60,100 м ва ҳ.к); 
бурилишлар. 
Вақт сезгини тарбиялашга оид машқлар 
Қатъий 
белгиланган 
вақт 
давомида 
юриш, 
югуриш,сакраш, 
ирғитиш, 
умумривожлантирувчи машқлар. 
Белгиланган вақт ичида эркин ҳаракатни бажариш. 
Машқларни кўп марта такрорий бажарилиши (тезликка, аниқликка, кучга ва ҳ.к).