1-bob. Vatanimiz xalqlari eng qadimgi davrda

«budun» 
yoki 
«qora budun» 
nomlari bilan yuritilgan. 
Budun, o'z navbatida, qabilalar ittifoqi birlashmasini tashkil etardi. U 
«o‘n o‘q budun» 
yoki 
«o‘n o‘q el» 
deb yuritilgan. O'n o'q budun yoki

---

37
elning hokimi 
«yabg'u» 
yo 
«jabg'u» 
nomi bilan atalardi. Yabg'u dara- 
jasiga faqat xoqon urug'iga qon-qarindosh bo'lganlargina ko'tarilardi. 
Shu boisdan ba’zan u 
«Yabg'u xoqon» 
deb ulug‘langan. O'n o'q el 
sardori bir tuman (o‘n ming) suvoriyni safga tortardi. Bunday harbiy 
bo'linma tumanboshisi 
«shod» 
deb yuritilgan. Turk xoqonlari qaram 
yerlarning ichki ishlariga aralashmaydilar. 
VI asrda 
Chirchiq, Zarafshon, 
Qashqadaryo va Amudaryo havzalarida 
o'ndan ortiq 
mayda hokimliklar 
mavjud edi. Ularning iqtisodiy va siyosiy boshqaruvi yerli sulola hukm- 
dorlari qo'lida qoldirilib, turklar ulardan faqat 
boj 
va 
yasoq 
undirib olish 
bilan cheklanardilar. ,
Xoaonliknina boïinishi.
Turk xoqonligi turli-tuman turkiy qabilalarni 
kuch bilan birlashtirish natijasida tuzilgandi. Qabilalar markaziy hokimi- 
yatga bo'ysunmaslikka intilganlar. Bu xoqonlikning mustahkam markaz- 
lashgan davlatga aylanishiga imkon bermagan. Mahalliy hokimlarorqali 
boshqaruv tartibi xoqonlikni zaiflashtira borgan. Oqibatda Turk xoqonligi
VI asrnlng 80-yillari oxirlarida 
ikkiga - Sharqiy turk xoqonligi va G'arbiy 
turk xoqonligiga bo'linib ketadi.
Buyuk turk xoqonligi barpo etilgan el-yurt Oloy toglari sharqidan
to Uzoq Sharqqacha bo'lgan hudud, ya’ni Janubiy Sibir, Urxun havza-
si (Mo'g'uliston), Shimoliy Xitoy Sharqiy xoqonlik tasarrufida bo'lgah.
Mazkur xoqonlikning poytaxti