Temuriylarning to`xtovsiz janglari va og’ir soliqlaridan

Boburning otasi - Umarshayx Mirzo Farg`ona viloyati hokimi, onasi – Qutlug` Nigorxonim Mog`uliston xoni va Toshkent hokimi Yunusxonning qizi edi.

Bobur barcha temuriy shahzodalar kabi maxsus tarbiyachilar yirik fozilu ulamolar ustozligida harbiy ta`lim, fiqx ilmi, arab va fors tillarini o`rganadi, ko`plab tarixiy va adabiy asarlar mutolaa qiladi, ilm-fanga , she`riyatga qiziqa boshlaydi. Dovyurakligi va jasurligi uchun u yoshligidan “Bobur” (“sher”) laqabini oladi.

Otasi Axsida bevaqt, 39 yoshida fojiyali halok bo`lgach, oilaning katta farzandi , 12 yoshida (1494 yil) Bobur valiahd sifatida taxtga o`tiradi. Boburning dastlabki siyosiy maqsadi Amir Temur davlatining poytaxti, Samarqandni egallash, Amir Temur saltanatini qayta tiklashdan iborat edi.

1495-1496-yillarda Bobur Samarqandga ikki marta muvaffaqiyatsiz yurish qiladi. 1497-yil kuzida u Samarqandni egallaydi.

Temuriylarning to`xtovsiz janglari va og’ir soliqlaridan

toliqqan xaliq Boburni qo’llamadi va u Movarounnahrni tark etishga (1504-yil iyun) majbur boladi . Bobur 200-300 navkari bilan Hisor tog’lari orqali Afg’onistanga o’tadi va u yerdagi ichki nizolardan foydalanib G`azni va Kabulni egallaydi

Lirik merosi “Qobul devoni” (1519) ga, 1528- 1529-yillarda “Hind devoni” ga jamlangan. To’liq devon tuzgani haqida ma`lumot bor. She`rlarining umumiy hajmi 400 dan ortadi. Shundan 119 g`azal, 231 ruboiy va tuyuq , qit`a, fard, masnaviy kabi janrlarda asarlar yaratgan.

Boburning ulug’ asari “Boburnoma” bo’lib, uni “Vaqoe” deb ham nomlaydilar. Buyuk memorial asarida 1494-1529-yillari Markaziy va Kichik Osiyoda, Yaqin va O’rta sharq mamlakatlarida kechgan voqealar bayon etilgan.

Boburning eng mashhur asari “Boburnoma”dir. U dastlab “Vaqeo” (Voqealar) deb atalgan. So`ngra “Voqeati Boburiy”, “Voqeanoma”, “Tuzuki Boburiy”, “Boburiya” nomlarini oldi. Oxirida “Boburnoma” bo`lib shuhrat to`pdi.

U 12 yoshida hayotining so`ngigacha bo`lgan voqealarni qayd qilib borgan va umrining oxirlarida 1525-1530-yillarda ushbu asarni yaratgan, deb taxmin qiladilar.

Asarda 910(1504-1505), 915(1509-1510), 924(1518-1524), 927(1520-1521), 928(1521-1522), 930(1523-1524) 931(1524-1525)- yillarning voqealari berilmagan. Bu 15-16 tushib qolganligi sababi haqida turli fikrlar mavjud.

Hijron qafasida jon qushi rom qiladur,

G`urbat bu aziz umrni kam qiladur,

Ne nav` bitay firoqi g’urbat sharhin,

Kim ko’z yoshi nomaning yuzin nam qiladur.

Diqqatlaringiz uchun

rahmat!