1-bob. Vatanimiz xalqlari eng qadimgi davrda

mulkdorlar tabaqasi 
shakllandi.
Dehaonlar va ular xo'ialiaidaai havot.
Sarkorlar 
o'zlariga sug'orish 
tarmoqlarining yuqori qismidan, ayniqsa, to'g'on boshi atrofidan yerajratib 
oladilar. Bu orqali yo‘l bilan suv taqsimotini nazorat qilish, qishloq aholisi 
ustidan o‘z ta’sirini o'tkazish imkoniyatiga ega bo'ladi. Shu tariqa ular o‘z 
ta’sirdoiralarini kengaytirib, bora-bora ziroatkor aholi ustidan hukmronlik 
qila boshlaydi. 0 ‘sha zamonlarda ulardehqonlardebatalgan. Dehqonlar 
shaharlarda hashamatli qasrlar va saroylar, savdo va hunarmandchilik 
do‘kon-u rastalaridan iborat kattagina xo'jalikka ega edilar. Qishloqlarda 
ekinzorlari, ko'shk va istehkomli qo‘rg‘onlari, objuvoz-u moyjuvoz va

---

31
tegirmonlari bo'lardi. Qui va cho'rilardan iborat xizmatkorlari ularning 
xo'jaligida mehnat qilgan. Har bir dehqonning 30 - 40,50 -1 0 0, ba’zan 
undan ortiq chokarlari bo'lgan. 
Chokarlar 
baquwat, abjir va o‘z xo'ja- 
yiniga sadoqatli yigitlardan tanlab olingan. Ayrim manbalarda o'sha davr 
udumi bo'yicha, xojasi vafot etganda, chokarlar u bilan birga tiriklayin 
ko'milishi lozimligi qayd etilgan. Chokarlar dushmanlarga qarshi harbiy 
yurishlarda, ziroatkor aholiga hukm o'tkazishda qo'l kelgan.
Oishloa iamoalarinina tabaqalanishi.
Yer egaligi munosabatlari- 
ning tarkib topishi bilan ijtimoiy hayotda keskin o'zgarishlar yuz berdi. 
Patriarxal qishloq jamoalari tabaqalanib, yerli mulkdor dehqon va unga 
qaram bo'lgan yersiz hamda erksiz 
kadivarlarga 
ajralib bordi. Qishloq 
jamoalari yerlarida yashab, yer va suvdan iborat umumiy mulkka ega 
erkin ziroatchilar tabaqasi 
kashovarzlar 
deb atalardi. Ulardan ma’lum 
bir qismi jamoa yerlaridan ayrilib, kadivarlarga aylanib boradi. Ayrim deh- 
qonlar vohalarlda dehqonchilik kuchayib, o‘z viloyatlarida hatto mustaqil 
hokim bo'lib oladilar.