Microsoft Word Bolalar nevrologiyasi end doc

Xronaksimetriya 
Nerv mushak apparatining faoliyatini tekshirishda juda sezgir 
xronaksimetriyadan foydalaniladi. Xronaksimetriyada faqatgina tok kuchi 
e’tiborga olinmay, yana tokning o‘tish vaqti ham e’tiborga olinadi. 
Xronaksimetriya maxsus asbob (xronaksimetrlar) yordamida o‘tkaziladi.
Quyidagilar hisobga olinadi: 
Ikki xissa tok kuchi (reobaza). 
Uning o‘tish vaqti (xronaksiya). 
Avvalo qo‘zg‘alishning boshlang‘ich holatini doimiy tok kuchi bilan topib 
oladi. Boshlang‘ich holatning kattaligini reobaza deb ataladi, keyin tok kuchini 
ikki xissa oshiriladi (reobaza) va qisqarish vaqti aniqlanadi. Bu vaqtni xronaksiya 
deb ataladi. Vaqt esa sekundning mingdan bir qismi bilan o‘lchanadi (sig‘imi). 
Normada har xil mushaklarning xronaksiyasi 0,0001 dan 0,001 s. ni tashkil qiladi. 
Proksimal mushaklar, distal mushaklarga qaraganda kam xronaksiyaga ega. 
Mushaklar va ularning innervatsiya qiluvchi nervlar va ularning sinergist 
mushaklari bir xildagi xronaksiyaga egadirlar (izoxronizm). Qo‘llardagi bukuvchi 
mushaklarning xronaksiyasi yozuvchi mushaklarga nisbatan ikki marta kamdir. 
Oyoqlarda esa buning aksidir. Markaziy falaj so‘nganda tonus baland bo‘lgan 
mushaklarda xronaksiya keskin pasayadi, periferik falajda esa zararlangan 
mushaklarda xronaksiya ko‘payib ketishi bilan farqlanadi.
Oxirgi o‘n yillar ichida yuqorida keltirilgan usullar o‘rnini butunlay ko‘proq 
informatsiya beradigan elektromiografiya usuli egalladi.
Elektromiografiya 
Elektromiografiya – mushaklarning elektrik potensial kuchining o‘zgarishini 
yozib oladigan usulidir. Mushaklarning biotokini bir necha ming marotaba 
ko‘paytirib, maxsus apparatda yozib olinadi, bu apparatni elektromiograf deb 
ataladi. Biopotensiallarni ajratib olish ikki xil elektrodlar bilan bo‘ladi: ninasimon 
va teri ustiga qo‘yilgan elektrodlar yordamida yozib olinadi. Ninasimon elektrodlar 
yodramida alohida mushak tolalarining elektrik aktivligini yozib olinadi. Teriga 
qo‘yilgan elektrodlar ko‘p mushaklarning bioelektrik aktivligining yig‘indisini 
yozib oladi. Mushaklarning har xil holatida elektromiografiya qilinadi: 
mushaklarning bo‘shashgan, taranglashgan vaqtida va ularning ixtiyoriy qisqargan 
holatida. Olingan natijalarni ko‘rib, grafik yordamida analiz qilinadi.
Elektromiogramma normada, oldingi shox hujayralari va nerv 
zararlanganida, mushaklar ikkilamchi va birlamchi zaralanganida turli xil bo‘ladi.
Elektromimogramma sog‘lom kishida: mushaklarning tinch holatida 
ninasimon elektrod yordamida lokal ajratib olingan potensial o‘zgarishi 
sezilmaydi. EMG yig‘indisida past amplitudali o‘zgarishlarni ko‘rish mumkin. 
Tonuslarning reflektor oshganida elektrik aktivlikning katta bo‘lmagan 

---

 157
kuchayishini kuzatiladi. Mushaklar qisqarganda esa baland amplitudali tez 
o‘zgarishlar paydo bo‘ladi.
Oldingi shoxlarning hujayralari zararlanganda o‘zgarishning tezligi 
kamayadi, ammo amplitudasi pasaymaydi, vaqti-vaqtida paydo bo‘lgan 
fibrillyasiya yozib olinadi.
Oldingi ildizlar yoki periferik nervlar zararlanganda o‘zgarishlarning 
amplitudasi pasayadi, fibrillyasiya bo‘lishi mumkin. Periferik falajda nerv va 
mushak tolalarining butunlay degenerativ o‘zgarganda potensial yo‘qoladi, 
«bioelektrik jimjitlik» bo‘ladi.
Markaz harakat neyronlari zararlanganida biopotensial o‘zgarishlar 
sinxronsiz bo‘ladilar. Ixtiyoriy harakat vaqtida esa ularning o‘zgarish amplitudasi 
pasayadi.
Miopatiyada tinchlik holatida spontan aktivligi yo‘qoladi, ixtiyoriy 
harakatda esa biopotensiallar amplitudasi pasayadi, juda ko‘p foiz potensiallarning 
yarim fazalari paydo bo‘ladi, fibrillyasiya bo‘lishi mumkin.
Miasteniyada mushaklarning qisqarishining boshlanishida normal ko‘rinish 
bo‘ladi, keyin tezda amplitudaning pasayishi boshlanadi.
Tomson miopatiyasida «miotonik ushlanish» topiladi, ixtiyoriy harakatni 
to‘xtatganidan keyin elektr aktivlik uzoq davom etadi.
Shunday qilib, EMG, markaziy yoki periferik nerv tizimining zararlanishini 
aniqlashda va davolash davridagi jarayonlarni dinamik ravishda kuzatib borishda 
yordam beradi. Bundan tashqari yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda va yosh bolalarda 
kasallikni subklinik belgilari va oqibatini aniqlashda yordam beradi.