O -zbek isto n respublikasi madaniyat va

9 .5 .9 . Himoya va qarshi 
u su lla r
1. Bajaruvchi qaysi holatda tursa, raqib ham shu holatda turishi 
kerak.
2. Bajaruvchi bajaradigan tom onga qarab o ‘zini bir q o ‘1i bilan 
belbog‘ini oldidan kindigi uStidan ushlashi lozim.
Qarshi usul bajaruvchi o ‘ng yoki chap oyog‘ini raqibining oyog‘iga 
ildirish vaqtida, raqib soni bilan bajaaivchining oyog‘ini ko‘tarib, 
q o ‘llari bilan orqaga burab yiqitishi kerak.
0 ‘rganish uchun m ashqlar:
1. Daraxtga rezina tasm a yoki belbog‘ni bog‘lab, ichidan boldir 
bilan ilishni takom illashtirishi kerak. M asalan, b o la ja k polvon d a- 
raxtga bog‘langan rezinani o ‘zidan o ‘ngga qarab tortishi va oyoqni 
esa daraxtga ildirib o ‘rganishi m um kin. M ashq h ar kuni 2 tadan 
ko‘paytirib boriladi.
2. G ilam ustida raqibning oyoqlari yelka keng holatida tursin, siz 
unga q o ‘lingizning uzunligigacha m asofada turib, faqat oyoqlarining 
ichidan ilib, ko ‘kragini chapga burab, orqasiga yiqiting.
9 .6 . Oyoqlar ichidan oyoqni chirmab
tashlash usuli
9 .6 .1 . M ashg‘ulot
1. Saflanish, salom lashish, yo‘qlam a qilish, m ashg‘ulotning vazi- 
fasi va m aqsadi bilan tanishtirish.
2. Suhbat mavzusi — o ‘pkaning sig‘imi.
3. U m um rivojlantiruvchi va maxsus m ashqlarni bajarish: orqaga 
yiqilib, o ‘z -o ‘zini him oya qilish m ashqlarini bajarish.
4. K urashning am aliy texnikasini o ‘rganish (o y o q lar ich idan
oyog‘ini chirm ab tashlash);
a) yoqasi va q o ‘lidan ushlab turib bajarish;
b) belidan va q o ‘lidan ushlab bajarish;
d) belining ustidan va q o ‘lidan ushlagan holda bajarish.
9 . 6 . 2 . S u h b a t
O dam norm al nafas olgan vaqtida o ‘pkaga 500—600 sm 3 havo 
kiradi va nafas chiqargan vaqtda shuncha havo tashqariga chiqariladi. 
Bu nafas olish havosi deyiladi. N orm al nafas olgandan keyin q o ‘-
108

---

shim cha 1500 sm 3 havo olish m um kin — bu q o ‘shim cha havo deyi- 
ladi. Shuningdck, norm al havo chiqargandan keyin yana q o ‘shim cha 
1500 sm 3 chiqarish m umkin. Bu jam g‘arm a havo deyiladi. A garchu qu r 
nafas olib, so ‘ngra uzoq nafas chiqarilsa va bu vaqtda chiqarilgan 
havo m iqdori maxsus asbob — sp o ro m etr bilan o ‘lchab q o ‘yilsa, 
o ‘pkaning hayotiy sig‘imi kelib chiqadi.
C h u q u r nafas chiqarilgandan kcyin ch u q u r nafas olgan vaqtda 
o ‘pkaga kirgan havo m iqdori o ‘p k aning tiriklik sig‘imi deyiladi. 
0 ‘pkaning hayot sig‘imi nafas olish, q o ‘shim cha va rezerv havolar 
yig‘in disid an iborat b o ‘lib, 5 0 0 + 1 5 0 0 + 1 5 0 0 = 3 5 0 0 s m ' ga teng. 
0 ‘pk aning hayotiy sig‘imi jinsga, yoshga, bajariladigan ishga va 
sogMiqqa qarab o ‘zgaradi.
Q anchalik ch u q u r nafas chiqarilm asin, o ‘pkadagi havo batam om
chiqib ketm aydi, birm uncha havo o ‘pkada qoladi. Bu qoldiq havo 
deyiladi, uning m iqdori taxm inan 100 sm 3 b o ‘ladi.