‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

tovon 1, mikrometrik vintli shpindel 2, mahkamlovchi halqa
3, shkalali tana 4, shkalali baraban 5, baraban kallagi 
6
, tartarak
(shaqildoq)
7, 
skoba
(
changak
) 
8
lardan iborat.
Millimetming yuzdan bir hissalarini o ‘lchash (aniqlash) uchun no- 
niusdan foydalaniladi. Nonius barabanning konus qismi bo‘lib, teng 50 
bo‘lakka bo‘lingan. Bo‘lish intervali baraban konus qismining diametriga

---

11.7- shakl.
bog‘liq. Mikrometming barabani bir vaqtda ikki xil, o‘z o ‘qi bo‘yicha 
aylana va ilgarilanma harakat qiladi. Baraban bir marta to‘la aylanganda 
o‘q bo‘yicha 0,5 mm ga suriladi.
Shunday qilib, baraban noniusning bir bo‘linmasiga burilganda 0,5 mm 
ning 1:50 qismiga yoki 0,01 mm ga suriladi. Bu miqdor mikrometming 
o ‘lchash aniqligini bildiradi.

---

Detalni o ‘lchash jarayonida noniusni baraban mikrometr tanasidagi 
15 mm dan biroz o‘tgan va noniusning 37-bo‘linmasi tanadagi chiziq 
to‘g‘risiga to‘g‘ri kelsa, o‘lcham 15,37 mm bo‘ladi.
6. 
Rezba mikrometridan
(11.7-shakl) detallaming rezbali qismlarini 
o ‘lchashda foydalaniladi. Oddiy mikrometming shpindeliga va tovoniga 
almashtiriladigan qo‘yilma (vstavka)lar qo‘yiladi.
Detallarni turli asboblar bilan о ‘Ichash.
Chiziqli о ‘Ichamlami о ‘Ichash.
Stakan deb ataladigan detaining ba­
landligi va undagi chuqurlikni oddiy chizg‘ich bilan o‘lchash mumkin 
(11.8-shakl).
Detaining tubi qalinligini 
h
balandligidan /г7 chuqurligini ayirish, 
ya’ni 
h -h = h
2
orqali aniqlash mumkin. Detaining devor qalinligini 
uning tashqi va ichki diametrlari orasidagi tafovut 
(dr d)
ni topish orqali 
aniqlasa bo‘ladi (11.8-shakl). Juda aniq o ‘lchashga shtangensirkul va 
mikrometrik nutromerlar yordamida erishiladi.
Detaining tayanch yuzasi(tagi) dan 
d
diametrli teshik markazigacha 
bo‘lgan / masofani aniqlash uchun chizg‘ich detalga 11.9-shakl 
ko‘rsatilgandek qo‘yiladi. Chizg‘ichdan Zz ning qiymati sanab olinadi, 
so‘ngra teshik diametri hisoblab chiqiladi. Teshik markazi 
1=1 + d/2
masofada joylashgan bo‘ladi.

---

11.10-shakl.
11.11-shakl.
Teshik markazigacha bo‘lgan masofani 11.10-shakldagidek o‘lchab 
aniqlasa ham bo‘ladi. Birinchi holda chizg‘ich flanesning vertikal 
o‘qi bo‘yicha qo‘yiladi va hisoblab chiqiladi: 
1=9
mm; /,=23 mm; 
/= /;+/2/2=16. Ikkinchi holda chizgich xuddi oldingi misoldagidek 
qo‘yiladi va /=16 aniqlanadi. Nutromerda teshik diametri o ‘lchanadi