‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4-§. 0 ‘lchash asboblari
Detallaming eskizlarini chizib bo‘lgandan keyin unga detal o'lcham- 
larini aniq qilib quyish uchun turli o ‘lchash asboblari yordamida detal 
o'lchab chiqiladi. Detallarni texnikaviy jihatdan aniq o‘lchash uchun 
va o'lchash asboblaridan to‘g ‘ri foydalana bilish muhim ahamiyatga 
ega. 0 ‘lchash davrida 
sistematik
yoki 
tasodifiy
hatoliklarga yo‘l qo‘yish 
mumkin.
Doimiy miqdorga va belgiga ega bo‘lgan yoki m a’lum qonun bilan 
o ‘zgarib turuvchi xato 
sistematik xato
deyiladi. Bunda xatolik o'lchash 
asbobini noto‘g ‘ri sozlash oqibatida kelib chiqadi va asbob to‘g‘ri 
sozlagandan keyin bu xatoni bartaraf qilish mumkin bo‘ladi.
0 ‘lchovchining 
0
‘lchash davridagi xatosi, o'lchash paytidagi daraja 
tartibining o'zgarishi 
tasodifiy xatoning
kelib chiqishiga sabab bo'ladi. 
Bunday xatoni ko'p marta o'lchash, asbobdan to 'g 'ri foydalanish orqali 
bartaraf etish mumkin.
0 ‘lchash. O'lchash - o'lchangan kattalikni o'lchash birligi deb qa-
bul qilingan boshqa bir birlik bilan solishtirishdan iborat.
Shunda hosil 
bo'lgan tafovut o'lchash xatoligini keltirib chiqaradi.
O'lchash vositalariga qarab, ikki xil o'lchash mavjudligi aniqlanadi:
1. 
Mutloq
(
absolut) o'lchash usuli.
Bundan o'lchangan miqdoming 
qiymati bevosita o'lchash asbobining darajalangan (shkalasi) chizig'idan 
olinadi. Bunda detalni masshtabli chizg'ich, shtangensirkul, mikrometr 
va burchak o'lchagich bilan o'lchash misol bo'la oladi.

---

2. 
Nisbiy o'lchash usuli.
Bu yerda o ‘lchangan miqdor algebraik o‘l- 
chash yo‘li bilan oldindan belgilangan o ‘lchamdan qanchalik chetga 
chiqqanligi aniqlanadi. Har xil indikatorlar, optimetrlar, o‘ta sezgir va 
aniq o ‘lchash asboblari nisbiy o ‘lchash asboblariga kiradi.