1-mavzu. О‘simlikdagi suv muvozanati reja

 
Tuproqdagi suv 
Tuproqdagi suvning tarkibi va harakati tuproqning turi va tarkibigi hamohang bog‘liqdir. Turli 
tipdagi tuproqlarning fizikaviy xususiyatlari keskin farqlanishini kо‘rsatadi. Tuproqning tarqalgan 
hududida 1 mm qalinlikda kum uchrashi mumkin. Ammo ushbu qatlam tuproq yuzasining juda kam 
qismini tashkil etsada, qatlamlar orasidagi о‘tkazuvchanlik kanallarida muhim ahamiyatga ega bо‘ladi
 
Boshqa qavatida 2 mm qalinlikda loy qalami kuzatiladi. Ushbu qatlam sezilarli katta yuzani 
egallasada lekin qatlamlar orasidagi uzviy aloqa kanallarida kamroq rol о‘ynaydi. Gumus (organik 
moddalar parchalanishian hosil bо‘luvchi modda) kabi organik moddalar yordamida tuproqning loyli 
qatlami bilan aralashishi natijasida hosil bо‘lgan donadorlik tuproqda suv aylanishi va havo aeratsiyasi 
jarayonlarini birmuncha yaxshilaydi.
 
Tuproq kuchli yomg‘ir yoki kuchli suv oqimi bilan sug‘orilganda yig‘ilgan suv og‘irlik kuchi 
ta’siri ostida qatlamlararo pastga harakatlanadi, ma’lum bir qismi esa ushbu kanallar orasidagi havo 
hisobiga qatlamlar orasida ushlab turiladi.Tuproqdagi suv uning qatlamlari orasidagi yuzalarga yopishgan 
holatda yoki qatlamlararo bо‘shliqlarda tо‘planib turishi mumkin. 
Qumli gruntlarda qatlamlararo bо‘shliqlar birmuncha katta bо‘lib, ular orqali suv oqim hosil 
qilishi mumkin va tuproq tarkibidagi suv faqatgina qatlamlardagi yuzalarda yopishgan holatda ushlab 
turilishi mumkin. Loyli tuproqlarda kanallar kam bо‘lib suv erkin oqimlar hosil qilmaydi va u biroz 
siqilgan holatda uchraydi. Suvni ushlab turuvchi tuproqlar namlikni ushlab turuvchi manbaalardir. Ushbu 
manbaalar tuproq suv bilan namlanganda kerakli namlikni ushlab qoladi va ortiqcha suvni erkin oqib 
ketishiga zamin yaratadi. Loyli tuproqlar yoki gumus kо‘p bо‘lgan tuproqlar namlikni katta xajmda 
ushlab turadi. Bir necha kunlik tо‘yinishlardan keyin bu qatlamlar suvning 40% igacha о‘zida ushlab 
qoladi. Qumli qatlamlar esa bir necha kunlik tо‘yinishdan sо‘ng suvning atigi 3 % ini о‘zida saqlab qolish 
xususiyatigi ega.
 

---

Keyingi bо‘limlarda о‘simliklar uchun zarur suv ildizlar orqali qanday sо‘rilishini, tuproqdagi sua 
harakatini, tuproqdagi suvning qarshi bosimi tuproqning suv rejimini qanday о‘zgartirishini kо‘rib 
chiqamiz.