O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Meva-rezavor meva marinadlari.
Marinadlar olcha, olxo’ri, olma, uzumdan 
tayyorlanadi. Marinadlar tarkibida sirka kislotasining miqdoriga qarab ular kuchsiz nordon (0,2-
0,6%) va nordon (0,61-0,90%) marinadlarga bo’linadi. Shuningdek, saralangan, yuqori sifatli 
meva va rezavor mevalardan maxsus resteptura bo’yicha bolalarga mo’ljallangan va parhezbop 
meva konservalari ham tayyorlanadi. Bu mahsulotlarni olishda shakar o’rniga ksilit va sorbitlar 
ishlatiladi. 
Sabzavot va meva konservalarini joylashtirish, tamg’alash va saqlash.
Konservalar 
sig’imi har xil shisha yoki tunuka bankalarga solib saqlanadi. Bankaning korpusiga konserva 
mahsulotini tavsiflaydigan ma’lumotlar yozilgan yorliq elimlanadi. Temir bankalarning tubi va 
qopqog’iga shartli belgilar (litografik shifr) shtampovka qilinadi. 
Bu belgilar orqali konserva mahsulotlari qaysi davlatda, qaysi korxona tomonidan, qaysi 
yilda va oylarda ishlab chiqarilganligi haqidagi ma’lumotlarni olish mumkin. 
Keyinga yillarda xalq iste’mol tovarlarini tamg’alashda shtrixli kodlashga katta e’tibor 
berilmoqda. Ana shu kodlar orqali ham mahsulot haqida atroflicha ma’lumotlar olish mumkin 
bo’ladi. 
Meva va sabzavotlar konservalarini 25 kg og’irlikda yog’och va kartondan yasalgan 
yashiklarga joylanadi. 
Meva-sabzavot konservalarini 0
0
S dan 20
0
S gacha bo’lgan haroratlarda saqlash mumkin. 
Lekin, 0
0
S dan past haroratda saqlaganda konserva bankasi ichidagi mahsulot muzlaydi, natijada 
mahsulotning ta’m ko’rsatkichlari, hidi va konsistenstiyasi yomonlashadi. 20
0
S dan baland 
haroratda saqlanganda ham konservaning hidi va ta’mi yomonlashadi. 
Sabzavot konservalarini saqlash uchun eng qulay harorat 0
0
S dan 15
0
S gacha, meva 
konservalari uchun esa 0
0
S dan 10
0
S gacha bo’lgan harorat hisoblanadi. Bu erda havoning nisbiy 
namligi 75 % dan ortiq bo’lmasligi kerak. Ba’zi bir etli sharbatlar 0
0
S dan 2
0
S gacha bo’lgan 
haroratda saqlanadi, chunki bundan boshqa haroratda ular rangini yo’qotadi. Saqlaganda 
haroratning keskin o’zgarishi maqsadga muvofiq emas. 
Meva-sabzavot konservalarini saqlaganda har xil omillar ta’sirida ularda quyidagi 
nuqsonlar vujudga keladi: bombaj, bankaning ezilishi, bankadan mahsulotning sizib chiqishi, 
bankaning zanglashi va boshqalar. 
Bombaj
– bu bankalar qopqog’ining bo’rtib chiqishidir. Bombajlar mikrobiologik,
kimyoviy va fizikoviy bombajlarga bo’linadi. 
Mikrobiologik bombaj yaxshi sterilizastiya qilinmagan konservalarda tirik qolgan 
mikroorganizmlarning rivojlanishi sababli vujudga keladi. Bunda banka ichida SO
2
, N
2
, NH
3
va 
boshqa gazlar to’planishi hisobiga banka bo’rtib chiqadi. Issiqlikka bardoshligi anaerob 
bakteriyalar ta’sirida tarkibida oltingugurt bo’lgan oqsillar parchalanib N
2
S (vodord sulfid) 
gazini hosil qiladi. Buning natijasida mahsulotda chirigan narsaga xos hid paydo bo’ladi. 
Mikrobiologik bombaj ro’y bergan konserva bankalarining ichki yuzasi qorayib qoladi. 
Kimyoviy bombaj esa banka devorlari metali bilan mahsulotning tarkibidagi 
kislotalarning reakstiyasi natijasida vodorod gazi ajralishi natijasida vujudga keladi. Ana shu 
vodorod gazi bankaning bo’rtib chiqishiga sabab bo’ladi. Kimyoviy bombaj asosan kislotaliligi 
yuqori bo’lgan kompotlar va sharbatlarda tez-tez uchrab turadi. 

---

35 
Fizikoviy bombaj konserva bankalariga keragidan ko’proq miqdorda mahsulot 
joylanganda yoki banka ichidagi mahsulot muzlab hajmi kengayishi hisobiga yuz beradi. 
Fizikaviy bombajga uchragan konserva mahsulotlarini iste’mol qilish mumkin. 
Bombaj belgilari bor konservalar iste’molga yaroqsiz hisoblanadi, bunday konservalar 
yo’q qilib tashlanishi kerak.