Farmon Ergashovich Nurboeyv, Shahlo Shavkatovna Tillоeva, Dilbar Baxriddinovna Raxmatova

Surgilarning xususiyatlari 
Ba`zi surgilar zarar yetkazadi. Masalan: qora xarbaq, yaxshi oq bo`lmagan balki 
sariq jinsdan bo`lgan turbit, holi sof bo`lmagan, balki qoraga moyil daraxt po`kagi 
va mozariyunlar yomon dorilardandir. 
Goho ikki xil dori birga qo`shib ishlatiladi. Bulardan biri o`ziga maxsus bo`lgan 
xiltni tez so’ruvchi, boshqasi sustroq so’ruvchi bo`ladi, ikkinchisi ishni boshlashidan 
oldin birinchisi ishdan qutiladi va goho ikkinchisining o`ziga xos xiltini ta`sirini 
buzib, uning quvvatini sindiradi. So`ngra ikkinchisi ish boshlasa, quvvati zaif 
bo`lib, xiltlarni qo`zg’atish yetarli bo`lmaydi. Shuning uchun uning ta`sirini 
tezlashtiruvchi narsa qo`shish zarur bo`ladi. Masalan: turbitga zanjabil qo`shiladi. 
Kuchli surgi dorilarning ko`pchiligida bir miqdor zararli ta`sir bo`lib, bemor
tabiatini majbur qilib ichni suradi. Goho achchiqlik, to`liq va o`tkirlik, burishtiruvchi 
ta`sir va nordonlik surgi dorining xususiyatiga mos kelsa, o`sha dorining ishiga 
yordam beradi. 
Qaytning ishlatilishi afzal bo`lgan holatlar: 
Istisqo, tutqanoq, melanxoliya, moxov, niqris, irqunnaso kabi cho`ziladigan, 
tuzalishi qiyin kasalliklardir. Qaytdan keyin tomirdan qon oldirish kerak emas. 
Xiltning suyuqligi sababli, ko`pincha qayt qilish qiyin bo`ladi, Shunday vaqtda anor 
donining talqonini yeb xiltni quyiltirish kerak bo`ladi. Qayt tana uchun foydali, ko`z 

---

119 
uchun zararlidir. Homilador xotinni qayt qildirmaslik kerak. Qayt qilishdan 
qutilgach sirka bilan suv aralashtirilib og’zini va yuzini yuvish kerak. Buqrot, 
kishilarni bir oyda ikki - uch kun ketma - ket qayt qilishga buyuradi. Shunda 
birinchi kunda ozroq, qiyinchilik bilan bo`lgan qaytni ikkinchi kundagisi tugallaydi 
va me`daga tortilgan moddalarni chiqarib tashlaydi. Bunday qayt shilliq safroni 
chiqarib, me`dani tozalaydi. Qayt me`daning yog’li narsalardan nafrat qilinishini, 
sog’lom ishtahaning yo`qligini achchiq, nordon narsalarni tilashini ketkizadi. Qayt 
moxov kasalligi, rang yomonligi, me`da tutqanog’i, sariq kasali, qaltirash kasali va 
falaj kabi xastaliklar uchun yaxshi davodir.