O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik

Ritorik so`roq. 
Bu ekspressiv funkstiya taShuvchi sintaktik vosita. Bunday gaplarda 
so`roqqa javob talab qilinmaydi, so`roq orqali hukm ifodalanadi. Misol, 
G’uborlardan holi dil ko`zgusida 
Ne aks ettib, nelar edi hukmron!? 
Trop
. Trop nutqda so`z Yoki iboralarni ko`chma ma‘noda iShlatiliShidir. Qandaydir 
xususiyati bilan bir-biriga yaqin ikki tushunchani qiyos qiliSh troplarga asos qilib olinadi. 
Quyidagi troplarning turlariga to`htalamiz. 
Metafora. 
Grekcha so`z bo`lib, ko`chim degan ma‘noni bildiradi. Nutqqa obrazlilik 
ekpressiv bo`yoq beriSh niyatida narsa va hodisalar o`rtasida o`xShaShlilikka asoslanib, so`z 
Yoki iboralarni ko`chma ma‘noda ishlatish metaforadir. Masalan: 
―hazon bo`lmoq‖, ―bahor‖, 
―g’uncha‖
kabilar. Misol:
Dunyoga keldi-yu, bir zumda so`ldi. 
Metafora tuziShiliShga ko`ra ikki hil: sodda va kengaygan bo`ladi. Sodda metafora birgina 
so`zdan taShkil topsa, kengaygan metafora ikki Yoki undan ortiq so`zdan taShkil topsa, 
kengaygan metafora ikki Yoki undan ortiq so`zlardan tuziladi. Masalan, 
gumbaz (osmon), ilon 
(sovuq odam)
va h.k. metaforalar sodda; 
po`lat quSh (samolyot), oq oltin (pahta)
kabilar esa 
kengaygan metaforalardir. 
Metonimiya. 
Grekcha so`z bo`lib, boshqacha nom beriSh degan ma‘noni bildiradi. Bundan 
taShqari Yoki ichki tomondan bir-biriga aloqador narsaga ko`chiriladi. Metonimiya ham 
so`zlarning ko`chma ma‘nosiga asoslanadi. Masalan, 1. Narsa ichidagi narsaning ma‘nosi o`Sha 
narsaga o`tkaziladi. Masalan: Bir tovoqni paqqos tuShirdim. 2. Muallifning nomi asarning nomi 
bilan qo`llaniladi. Masalan: 
Boburni o`qidim, Navoiyni o`qidim. 
Sinekdoha. 
Sinekdoha narsalarning son Yoki butun va qismlari orasidagi munosabat 
nazarda tutiladi.Sinekdohaning quyidagi ko`riniShlari mavjud: 1. Butun o`rnida qism. Misol: 
―
G’ilay‖ hassasini qidira-qidira zo`rg’a stulining orqa tomonidan topdi.
2. Qism o`rnida butun: 
3.Ko`plik o`rnida birlik ishlatish: 
Talabaning vazifasi, domlaning so`zini yerda qoldirmaslik.
4. 
Jins o`rnida tur: 
bedana-quSh, sazan-baliq, kobra-ilon, Mars-planeta
.