O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik

Paxtafurush cholning holiga 
ko`p achingan bo`ldi
 va yerni haydab olgani bitta emas, ikkita ho`kiz berdi, lekin kichkinagina 
Sharti bor. Bu Shart kuzda ma’lum bo`ladi. 
(A. Qahhor) Bu misolda ajratib ko`rsatilgan jumla 
antifrazadir.
Sarkazm
 –
yunoncha qiynash, ozor beriSh degan ma‘noni bildiradi. Bunda tasvirlanayotgan 
narsa yoki murojaat qilinayotgan kishidan muallifning ustunlik xususiyatiga asoslanib, achchiq 
zaharhanda, istehzoli ta‘na, piching bilan gapiriladi. Sarkazm satirik asarlarda qo`llanib 
Shahsning voqea-hodisaning salbiy tomonlari foSh qilinadi. Uyg‘un va Izzat Sultonning 
―AliSher Navoiy‖dramasida Navoiy Shunday deydi: 
―Rahnamo iblis bo`lgach, yangliShiSh 
tabiiydir. TuShgan yo`lingiz g’oyat mudhiSh yo`l. Bu yo`ldan boruvchining qonlarni kechib, 
kallalarni depsib o`tmay iloji yo`q.
‖ 
 
Perifraz- 
grekcha aylana, atrof, boshqacha gapiraman demakdir. Narsa va hodisaning 
nomlarini ularning muhim belgi yoki xususiyatini tasvirlab ko`rsatuvchi vosita yordamida 
bayon qiliSh perifraz deyiladi. Masalan: 
Sohibqiron bobokalonimiz
– deganda ko`z oldimizga 
Amir Temur keladi
Yoki yana bir misol :
tibbiyot olamining asoschisi
– Ibn Sino va Shu 
kabilar. 
Bu misolda 
Sohibqiron bobokalonimiz, tibbiyot olamining asoschisi 
perifrazdir. Bunday 
perifrazlar nutqda ko`plab iShlatiladi: 
g’azal mulkining sultoni- AliSher Navoiy, Shodlik va baht 
kuychisi – Hamid Olimjon, yor va diyor kuychisi – Z.M. Bobur, Qadimgi So`g’diyonaning 
markazi –Samarqand
kabilar. 
Mubolag‟a va litota.
Mubolag‘a yunoncha giperbola so`zidan olingan bo`lib, bo`rttirish, orttirib ko`rsatiSh degan 
ma‘noni bildiradi. Litota esa, uning aksi bo`lib haddan taShqari kichraytirish ma‘nosini bildiradi. 
Litota termini o`rnida mumtoz adabiyotda tafrit san‘ati deb iShlatiladi. ―AlpomiSh‖ dostonida 
shunday mubolag‘a bor.
 
 Shomurti yoqalab har yonga ketgan, ichida sichqonlar bolalab ketgan, izidan tuShgan 
piShak ularga olti oyda yetgan
Litotaga misol: 
Ul sanamkim suv yaqosinda paritek o`lturur, 
G’oyati nozuklukindin suv bila yutsa bo`lur. (Atoiy)