O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti umumiy tilshunoslik

Epitet (sifatlaSh). 
Grekcha so`z bo`lib izohlovchi degan ma‘noni anglatadi. Epitet poetik 
izohlovchi. U boshqa doimiy aniqlovchilardan ekspressivlik hosil qiliShi, ko`chma ma‘noda 
iShlatiliShi bilan farq qiladi. Predmet sifatida tasvirli, obrazli ifodalaSh uchun iShlatiladigan 
so`z. 
Uslubiy epitetda muallif tasvirlanayotgan narsa Yoki voqeaning o`zi zarur hisoblangan 
tomonini ma‘lum nuqtai nazardan turib baholaydi. Masalan, 
Men bir qora tunda tug’ildi, 
Tug’ildimu Shu on bo`g’ildim. (Hamid Olimjon) 
O`xshatish- 
bunda ikki narsa Yoki voqea –hodisa o`rtasidagi o`xshashlikka asoslanib 
ularning biri orqali ikkinchisining belgisi, mohiyati to`laroq, bo`rttiribroq ko`rsatiladi. 
O`xShatiShda quyidagi tushunchalar bo`ladi: 
1)
O`xshatilgan predmet ; 
2)
O`xshatiladigan narsa;
3)
O`xshatish asosi; 
4)
O`xshatish vositasi.
Ezgulikni asrang, olamda u ham 
Tojdor turna kabi bo`lmasin kamyob. 
...Hayoni asrangiz, kuymasin hayo 
OtaShga duch kelgan polapon misol. 
(A. Oripov) 
Bu misollarda 
ezgulik 
va
hayo 
–o`xShatilgan predmet, 
turna va polapon 
–o`xShatiladigan 
narsa, 
kamyob va otaShga duch keliSh
–O`xshatish asosi, 
kabi va misol
-O`xshatish vositasi. 
O`xshatish vositalari vazifasida
sifatida, kabi, go`yo, huddi , misoli, singari, qadar, aynan;
-day, -dek, -simon, -ona,- omus, - larcha, -chasiga
kabilar iShlatiladi. O`xshatish chog‘iShtiriSh 
orqali ham ifodalanadi. Bunda O`xshatish vositasi iShtirok etmaydi. Masalan: 
Meni Shersiz, deding, yovlar quyondir, 

---

213 
Quyonlarning iShi senga ayondir
. (Uyg‘un va I. Sultonov) 
Bu misolda o`xShatilgan predmet o`xShatiladigan narsaga hech qanday vositasiz nisbat 
berilmoqda:
 Men –Sher
bilan,
 yovlar- quyon 
bilan chog‘iShtirilmoqda.
Ironiya –
yunoncha bilib bilmaganga oliSh degan ma‘noni bildiradi. Bu tropda muallif 
voqeani bamaylihotir, jiddiy holda hikoya qiladi, ammo so`zlarni o`z ma‘nosiga nisbatan 
qarama-qarShi ma‘noda iShlatadi. Bu bilan o`zining biror kishi yoki hodisa ustidan ustunligini 
ko`rsatadi. Ironiya Shunday tropki, sirtdan qaralganda, so`zlovchi jiddiy gapirayotganga 
o`xShaydi, ammo uning tagida kesatiq, piching, yaShirin kulgi yotadi. Uyg‘un va Izzat 
Sultonlarning ―AliSher Navoiy‖ dramasida Navoiy hizmatkorga nisbatan Shunday deydi:
 
―Qo`rqma! (uzukni olib tomoSha qiladi) Qimmatbaho uzuk. Katta hizmatlar evaziga mukofot 
qilib bersa, arziydigan uzuk. Ma!
‖
Antifraza –
ironiyaning bir ko`riniShi bo`lib,biror Shahs Yoki predmetga hos bo`lgan u 
Yoki bu xususiyat kulgili intonastiya bilan inkor qilinadi: 
Ertasiga ellikboshi Qobil boboni 
boshlab qaynotasi –Egamberdi paxtafurushning oldiga olib bordi.