Microsoft Word analitik kimyo ruziyev

Miqdoriy aniqlash natijalarini matematik qayta
ishlashning nazariy asoslari 
Turli texnologik va tabiiy ob’ektlarning kimyoviy tarkibini miqdoriy 
aniqlash natijalari ushbu holat uchun yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan xato bilan 
bajarilgan bo’lsagina ma’noga ega bo’ladi. Shuning uchun kimyogar tahlilchi 
nafaqat tahlil uchun zarur bo’lgan barcha jarayonlarni to’g’ri bajarishi, balki 
tahlilda yo’l qo’yilgan xatolarni ham aniqlashi va olingan natijalarni baholay 
olishi hamda ulardan xulosalar chiqara bilishlari ham zarur. Bu maqsadga 
erishish uchun esa tahlil natijalarini matematik- qayta ishlash foydalidir. 
Tahlil natijalarining asosiy metrologik tavsifl 
Aniq ob’ekt tahlili uchun miqdoriy aniqlash usul yoki uslublarini tanlashda 
hamda aniqlash natijalarini baholashda metrologik tavsiflash hal qiluvchi 
ahamiyadga ega. Metrologiya- o'lchashlar, aniqlashlar, uni taminlash usullari va 
vositalari hamda talab etilgan aniqlikka erishish yo'llari haqidagi fan. 
Metrologik kattaliklarga asosan aniqlanadigan miqdor oraligi, to’g’rilik va 
aniqlik kiradi. 

---

15 
Aniqlanadigan miqdor oralig’i qo’llanilayotgan usulda ko’zda tutilgan 
aniqlanadigan miqdoriy (massalar, massa ulushlari, molyar konsentratsiya va 
h.k.z.lar) qiymatlar to’plamidir. 
To’g’rilik va aniqlik -ko’pchilik tahliliy aniqlashlar bilan birga uchraydigan 
xatolar bilan bog’langan xatolar-tarozida o’lchash jarayonida, hajmini 
o’lchashda, moddani byuksdan kolbaga o’tkazishda, o’chov vositalari bilan 
aniqlashlar o’tkazilayotgan paytda ro’y berishi mumkin. Shuning uchun 
o’lshash asosida aniqlangan tahlil natijalari xatodan holi bo’lmaydi. Tahliliy 
aniqlash xatolarini aniqlash va hisobga olish juda murakkab, chunki xatolar 
manbalari ko’p sonli bo’lib, ularning tavsifi turlichadir. 
Tahliliy aniqlashlarda uchraydigan xatolarni paydo bo’lish sabablariga 
ko’ra doimiy (sistematik), tasodifiy va qo’pol xatolarga bo’lish mumkin. 
Doimiy xatolik faqat bitta kattalikni bir necha marta o’lchaganda 
o’zgarmas bo’lib qoladigan yoki biror qonun bo’yicha o’zgaradigan o’lchash 
xatoligidir., U aniq qiymat va ishoraga e’ga bo’ladi, ularni tuzatmalar kiritish 
уо’li bilan yo'qotish mumkin. Bu xatoga sabab, miqdoriy reaksiyaning to'liq 
amalga oshmasligi, cho'kmaning qisman erishi yoki uning qizdirilishi natijasida 
sodir bo'ladigan o'zgarishlar va hokazolar. Bundan tashqari reaktivlarning 
iflosligi va tahlilda ishlatiladigan asbob-uskunalarning nosozligidan kelib 
chiqadigan xatolar ham kiradi. 
Tasodifiy xatolik esa faqat bitta kattalikni takroriy o'lchash natijasida 
tasodifiy o'zgaruvchi o'lchash xatoligidir. Ushbu xatoning borligini faqat bitta 
kattalikni bir xil sinchkovlik bilan qayta-qayta o'lchangandagina sezish va 
hisoblash mumkin. Bunday xatoning sabablarini oldindan bilib bo’lmaydi. 
Ularning vujudga kelishiga ishlatilayotgan isitish asboblarining (qurutish shkafi, 
mufel pechi haroratining keskin o'zgarishi, tekshirilayotgan yot qo'shimchalarini 
tasodifan tushishi kabilar sabab bo'ladi, Tasodifiy xatolarning oldini olish yoki 
tahlil natijasiga ko'rsatuvchi ta'sirini kamaytirish uchun qayta tahlillar o'tkaziladi 
va o'rtacha arifmetik qiymat tahlil natijasi sifatida hisoblanadi va natijalar 
matematik statistik qayta ishlanadi. 
O’lchashning qo'pol xatoligi deyilganda berilgan shartlar bajarilganda 
kutilgan natijadan tubdan farq. qiladigan o'lchash xatoligi tushuniladi, va Q- 
mezon qiymati asosida baholanadi.