Microsoft Word analitik kimyo ruziyev

Mutlaq (absolyut) va nisbiy xatolar 
Tahlilda yo'l qo'yilishi mumkin bo'lgan xatolar ifodalash usullariga ko’ra 
mutlaq va nisbiy xatolarga ajratiladi. 
Mutlaq xato-tahlil natijasida elementning topilgan miqdori bilan 
tekshirilayotgan modda tarkibidagi elementning haqiqiy miqdori orasidagi 
farqni ifodalay: 
X
mut
=X
top
-X
haq
(l) 
Nisbiy xato-mutlaq xato qiymatini tahlil natijasida olinishi zarur bo'lgan 
qiymatga nisbati .bilan aniqlanadi. Olingan natijani 100 ga ko'paytirib nisbiy 
xato foizlarda ifodalangan: ' 

---

16 
X
nis
=X
top
-X
haq
·100 / X
haq
(2) 
Tahlil natijalarini qanchalik to'g'ri va sifatli bajarilganligi ularning xatolari 
bilan tavsiflanadi. 
O'lchov natijalarining to'g'irligini baholash 
O'lchov natijalarining to'g’riligini normal taqsimot qonuni yordamida 
baholash mumkin va quyidagi kattaliklar bilan xarakterlanadi: o'rtacha arifmetik 
qiymat, birlamchi chetlanish, o’rtacha arifmetik qiymatning dispersiyasi o'rtacha 
arifmetik qiymatdan standart chetlanish. 
Agar Х|
1
,Х
2 
X
3
….X
n
qiymatlar M-kattalikni n marta o'lchash natijalari 
bo’lsa: 
Bunda hamma o'lchashlar bir xil uslub va bir hil sharoitda bajarilgan deb 
hisoblanadi. 
O'rtacha arifmetik qiymat aniqlanadigan kattalikning qiymatiga juda 
yaqinligini ko'rish mumkin, ya'ni 
̅
 = 
М
Alohida olingan o'lchov natijasining o'rtacha arifmetik qiymatdan 
chetlanishi birlamchi chetlanish bo'ladi yoki har bir qiymat uchun: 
̅ 
̅ 
̅
Endi dispersiyani hisoblash zarur: 
̅ /
1
Dispersiya-tasodifiy kattaliklami o'rtacha arifmetik qiymatga nisbatan 
tarqalishidir. O'lchash aniqligi qancha kichik bo'lsa, dispersiya shuncha katta 
bo'ladi. 
Agar ana shu dispersiyani kvadrat ildizidan chiqarsak standart 
chetlanishning qiymati kelib chiqadi: 
∑
̅ /
1
Yoki ushbu qiymatni tahlil natijalarining o’rtacha kvadrat chetlanishi ham 
deyiladi. Standart chetlanish qiymatini tahlil natijalari taqdim etilganda albatta 
ko’rsatiladi va bu qiymat orqali natijalarning bir-biriga mosligi baHolanadi. 
Standart chetlanishni o’rtacha arifmetik qiymatga bo’lish natijasida hosil 
bo’lgan qiymatga.nisbiy standart chetlanish deyiladi va quyidagicha yoziladi: 
̅
̅
∙ 100 %

---

17 
Olingan natijalarning bir-biriga mosligini, to’g’riligini baholash uchun 
o’rtacha arifmetik qiymatning ham dispersiyasini hisoblash zarur: 
̅
̅
1
va o’rtacha arifmetik qiymatning standart chetlanishi: 
̅
√
̅
1
Kimyoviy .tahlil ko’p bosqichli bo’lib, o’lchash natijalarning bir-biriga 
mosligi, xatosi (S)tahlilning uslubiy xatosidan kichik bo’ladi: 
S
y
>S 
chunki S
y
qiymat bir necha xatolarning,. ya’ni namuna olishdagi (S
no
), 
namunani o’lchashga tayyorlash jarayonida yo’l qo’yilagn xatolar (S
tj
) va 
o’lchash xatolarining (S
o
) umumiy yig’indisidan iboratdir. 
S
y
= S
n.o 
+ S
t.j
+ S
o