Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли

 
ОИЛАДАГИ МУНОСАБАТЛАРНИНГ БОЛА ШАХСИДА 
АГРЕССИВ ХУЛҚ АТВОРИНИ ШАКЛЛАНИШИГА ТАЪСИРИ 
Г.К. Алимова.,
ТДПУ доцент в/б
 
Д.Абдурахимов., Ш.Равшанов.,
ТДПУ талабаси
 
 
Ҳар қандай жамият тараққиёти шу жамиятдаги соғлом оила муҳитига 
боғлиқдир. Соғлом оила муҳитида соғлом авлодлар тарбияланади ва камол 
топади. Маълумки дунёга келган гўдакнинг ижтимоийлашуви даставвал оилада
амалга ошади. Айнан шу маскан қучоғида бола ижтимоий муҳитга мослашиб, 
ижтимоий меъёрлар ва қадриятларни ўзлаштиради. Шулар асосида ижтимоий 
ҳаётга кириб боради. Фарзанд оилада камол топар экан, у оила аъзоларининг 
ўзаро муносабатларидан доимо ибрат олади. Шулар заминида у бошқа 
кишиларнинг ҳулқ-атвори, хатти-ҳаракатларини ўрганиб, фарқлай бошлайди ва 

---

276 
улар билан муносабатга киришиши, мулоқатда бўлишининг усул ва 
шаклларини ўрганиб боради. 
Афсуски, айрим оилаларда ўз ота-онасининг меҳр-оқибатидан бебаҳра 
ўсаётган болалар ҳам йўқ эмас. Бу каби оилаларда ота-она билан фарзанд 
ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг ижобий психологик иқлимда эмаслиги, 
ачинарли ҳолдир албатта. Аксарият ота-оналар ўз фарзандларини тарбияга 
чақиришда ғамхўрлик, меҳрибонлик, сабр-тоқат, меҳр каби хислатлар билан 
ёндашиши ўрнига, куч билан, айниқса жисмоний жазо усули билан таъсир 
ўтказадилар. Ўз навбатида бу каби хатти-ҳаракатлар болаларда агрессив ҳулқ –
атворни шаклланишига замин бўлади.
Педагогик-психологик манбаларда агрессиянинг икки бир-бирини инкор 
этмайдиган ва бирдай мақбул тавсифларини берганлар. Биринчиси, хулқ-
атворнинг зохирий (ташқи) аломатларига асосланади: “Агрессия – кимгадир 
зиён етказувчи хулқ-атворнинг ҳар қандай кўринишидир”. Иккинчиси, 
одамнинг ботини (ниятлари) билан боғлиқ, яъни инсонни ҳаракатга ундовчи 
кучларни ўрганиш билан англаш мумкин бўлган ҳолатлар билан муштарак: 
“