Yozgi yoki oddiy eman (Quercus robur L.- Q.pedunculata
Ehrh.)
bo‘yi 35-40 m, diametri 1-1,5 m ga yetadigan daraxt. Tanasi
to‘g‘ri o'sadi, shox-shabbasi qalin. Ochiq yerda o ‘sganda shoxlari yon
tomonga o ‘sib, keng shox-shabba hosil qiladi. Uning piramidasimon,
sharsimon shox-shabbali, majnuntol singari shakllari bor. Po‘stlog‘i
bo‘yiga yorilgan, to‘q kul rangda bo'ladi. Yosh shoxlari va novdalari
ham qo‘ng‘ir-qizg‘ish rangda, qirrali. Kurtaklari oval shaklda, yirik
bo‘lib, novdaning uchida doira bo‘lib joylashadi. Yuqorigi kurtaklari
o ‘tkir uchli, yonidagisi yirikroq. Barglari oddiy tuzilgan, spiral shaklda,
kuzda to‘kilib ketadi. Barg plastinkasi teskari tuxumsimon, patsimon
bo'lakli, bo'laklari yumaloq uchi to‘mtoq.
Barglarining tubida
«quloqchalar» bor. Dastlab barglari tukli b o ‘ladi, so‘ng tuk faqat
ulaming orqa tomonidagi tomirlarda saqlanib qoladi. Tomirlari
patsimon, plastinkasi bo‘laklari va chetlarining kesigi har xil bo‘ladi.
Emanning barcha turlari bir uyli ayrim jinsli o ‘simliklardir. Ular 8-
10 yoshida hosilga kirib, har yili gullaydi. Changchi gulli kuchalalar
yosh novdalaming tubida rivojlanadi. Urug‘chi gullari 2-5 tadan b o iib ,
yuqori bargchalaming qo ‘ltig‘ida joylashadi. Eman barg yozish bilan bir
vaqtda gullaydi. Shamol vositasida changlanadi. Changlanishidan keyin
urug‘kurtak yetilib, so ‘ngra urugianadi. Urugiangandan keyin urug‘
rivojlanadi. Eman yaxshi hosilga kirganda bir gektar maydondan 1,5 t
yong‘oq olish mumkin. Yong‘oqlari uzun bandli b o iib , sentabr oyidan
boshlab, ayniqsa, kuzgi sovuqdan keyin to‘kila boshlaydi. Ular har xil
shaklda va yirik-mayda b o iish i mumkin.
59-rasm. Oddiy eman daraxti.
Oddiy emanning ildizi baquvvat o ‘q ildiz b o iib , yerga 10-12 m ga
yaqin kirib boradi. Shamolga chidamli, 500-600 yilgacha yashaydi.
Sovuqqa ham chidamli daraxt, yorug‘sevar va har xil tuproqda o ‘sa
oladi, lekin nam tuproq uning o ‘sishi uchun eng qulay sharoitdir.
Yog‘ochi to‘q jigarrangda, o ‘zakli, enli va ensiz halqalari bor. 0 ‘zak
nurlari yaxshi bilinib turadi. Uning fizikaviy va mexanikaviy xossalari
yuqori boiadi. Y o g‘ochi boshqa daraxtlarinikiga nisbatan pishiq. U
duradgorlikda, mebel yasashda, faner ishlashda hamda vagonsozlik va
kemasozlikda ishlatiladi. Undan eshik, parket, oyna romlari ham
yasaladi. Yog‘ochi suvda va nam yerda chirimaydi. Oddiy eman MDH
ning Yevropa qismida, Kavkazda va Qrimda ko‘p uchraydi. 0 ‘rmon
mintaqasida ham o‘sadi. Dasht mintaqasida ko‘p ek ilad i.0 ‘zbekistonga
eng muvaffaqiyatli introduksiya qilingan yaproqbargli tur hisoblanadi.
Ko‘plab shaharlami ko‘kalamzorlashtirish uchun, o ‘rmon melioratsiya
maqsadlarida ko‘plab ekiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |