A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

sertuk eman (Quercus pubescens Willd.),
gruziya emani (Quercus iberica Stev.), qoya emani (Quercus petraea
Liebl.), qizil eman (Quercus borealis maxima Sarg.) 
kabi turlari 
mavjud va o ‘rmon xo‘jaligida muhim ahamiyatga ega.
ZAYTUNDOSHLAR (OLEACEAE) OILASI
Bu oilaga 400 ga yaqin daraxt va butalar kiritilgan b o iib , subtropik 
va m o‘tadil mintaqalarda tarqalgan. O ‘rmon xo‘jaligi uchun 4 ta -

---

zaytun, shumtol, ligistrum va siren turkumi vakillari muhim ahamiyatga 
ega.
ZAYTUN (OLEA) TURKUMI
Zaytun turkumida muhim xo‘jalik ahamiyatiga ega 
zaytun daraxti
yoki madaniy zaytun (Olea europaea L.) 
0 ‘rta yer dengizi 
mamlakatlarida keng tarqalgan. Bo‘yi 4-12 metrga boradigan doimyashil 
subtropik daraxt. Mevasi et bilan qoplangan danakdan iborat b o ‘lib, 
og‘irligi 15 gr ga boradi. Har bir daraxt o ‘rtacha 20-30 kg meva beradi. 
Barglari mayda va uchli gullari oqish va ikki jinsli, ro‘vaksimon shingil 
to‘pgulga yig‘ilgan. Zaytun daraxti y o w o y i zaytundan kelib chiqqan. 
Qadim zamonlardan beri ekib kelinadi. Hozirda ushbu o ‘simlik 450 
shimoliy kenglik va 370 janubiy kenglik oralig‘ida ekiladi. M DH
hududida XIII asrdan boshlab Ozarbayjon, Turkmaniston, Gruziya, 
Janubiy Qrim va Krasnodar o‘lkasida o ‘stirilib kelinmoqda. U rug‘idan 
o ‘stirilgan zaytun 10-12 yilda, qalamchadan ko‘kargan ko‘chati 4-5 
yilda hosil beradi.
Zaytun mevasi tuzlash, konservalash va yog‘ olish uchun ishlatiladi. 
Mevasining h o i etida 56% gacha, danak q o b ig id a 5% gacha, m ag‘zida 
12% gacha zaytun moyi bor. Preslash y o i i bilan undan oziq-ovqat, 
tibbiyot va konserva sanoatida ishlatiladigan qimmatbaho zaytun moyi 
ajratib olinadi. Hozirgi paytda zaytun daraxtini respublikamizning 
Surxondaryo viloyatida o'stirish bo'yicha ilmiy tajribalar o ‘tkazilmoqda.
Oddiy zaytun unchalik baland b o im ag a n daraxt b o iib ,0 ‘rta yer 
dengizi atrofida keng tarqalgan, Kavkaz va Qrimda ekilmoqda. M evasi 
moyli seret b o iib o ‘ralgan danak. Sekin o ‘sadi, lekin 200-300 yilgacha 
yashaydi. Mevalaridan zaytun moyi olinadi, mevalari konservalangan 
holda ham iste’mol qilinadi. U rugidan va qalamchasidan ko‘paytiriladi.