A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

56-rasm. Yapon luxumagi.
QUM AKATSIYASI YOKI QUYONSUYAK (AMMODENDRON)
T U R K U M I
Bu turkumning vakillari kichik daraxt yoki buta o ‘simliklardir. 
Bular kumush rang, ipaksimon tukli o ‘simliklar bo‘lib, barglari juft 
patsimon, 1-2 juft bargchadan tuzilgan, uchi tikan bilan tugaydi. Gulyon 
barglari mayda b o iib , ko‘zga yaxshi ko‘rinmaydi. Gullari binafsha 
rangda, mayda, y ig ilib shingilcha hosil qiladi. Kosachasining boiaklari 
o ‘zaro teng, ikkita yuqorigisi ustma-ust joylashadi. Gultojining yelkasi 
yumaloq, qanotchasi qiyshiq, cho‘zinchoq, qiyiqchasi to‘mtoq, gulyon 
barglari va changchilari erkin holda joylashgan. Urug‘i pallalarga 
ajralmaydi, har ikkala choki qanotchali.
Turkumda 5 tur b o iib , ulaming vatani MDH janubi va Erondir. 
MDHda ular Turkmanistonda, shimolda esa Rossiyaning Semipalatinsk 
viloyatlarida tarqalgan. Markaziy Osiyoda tarqalgan turlari endemik 
turlar hisoblanadi.

---

Konolli quyonsuyagi (Ammodendron Conollyi Bge.) 
b o ‘yi 8 m 
ga, diametri 20-25 sm ga yetadigan kichik daraxtdir. Novdalari ingichka, 
serbarg, kumush rang tukli. Shoxlari ham sariq rangda, tuksiz, ularda 
barg bandining izlari bo‘rtib turadi. Barglari juft patsimon ikkita 
bargchadan iborat, yashil-kul rang, qalin tukli, cho‘ziq-tuxumsimon 
bo‘lib, bo‘yi 2 sm, eni 0,3 sm, uchi o ‘tkir, tub qismi bir oz tor, bandsiz. 
Gullari binafsha rangda, hidli, novdaning uchida yig‘ilib ko‘p gulli 
shingilcha hosil qiladi. Mevasi dukkak, b o ‘yi 20-30 mm, eni 10 mm, 
yonidan ezik, ochilmaydi, har ikkala choki qanotchali, cho‘ziq, oval 
shaklda, sariq.
Yog'ochi jigarrang, o'zakli pishiq, o g ‘ir bo‘lib, undan mayda asbob- 
uskunalar yasaladi. Ildizi juda chuqur kiradi. Ayrim tuplariniki yerga 18 
m gacha o'sganligi aniqlangan. Quyonsuyak aprel oyida gullaydi, 
mevasi iyun oyida yetiladi. U urug‘idan ko'payadi. Markaziy O siyodagi 
Qoraqum va Qizilqum cho'llarida tarqalgan. Bu tur qumlar harakatini 
to‘xtatish maqsadida ko‘p ekiladi.