A ashirov, sh. Atadjanov

M UQADDIM A
XXI asrda o ‘zbek xalqi milliy a n ’analarini o ‘rganish borasida 
tarix sahifasiga yangi zarvaraqlar muhrlanmoqda. Ayniqsa, mamla- 
katimiz istiqlolga erishganidan keyin xalqimizning etnomilliy 
o'zligini anglash hissining kuchayishi, milliy qadriyatlar, tarixiy 
a n ’analarga bo ‘lgan e ’tiborning ortishi natijasida o ‘zbek xalqi 
etnogenezi va etnik tarixi m uam m olari dolzarb ilmiy-amaliy 
aham iyat kasb etmoqda. Qolaversa, uzoq yillar davomida ajdod- 
larimiz tom onidan yaratilgan bebaho meros, milliy qadriyatlar 
va urf-odatlarning qaytadan jonlanishi ham da ularning eng ibratli, 
qadriyatlarga daxldor jihatlarining jam iyat hayotiga olib kirilishi 
ham etnologik tadqiqotlar dolzarbligi oshishiga turtki boMmoqda. 
Boshqa tom o n d an esa aynan keyingi o ‘n yilliklarda dunyo 
miqyosida kechayotgan ulkan globallashuv jarayonlari va turli 
tarixiy-etncgrafik, m intaqalararo kom m unikatsiya tizim ining 
takomillashuvi etnom illiy a n ’analarga jiddiy ta ’sir qilmoqda. 
Qolaversa, o‘tgan XX asr tarix sahifasiga nafaqat fan-texnika 
taraqqiyoti asri, balki turli-tum an m ojarolar va milliy-etnik 
nizolar davri sifatida ham kirib keldi. Shu sababga ko'ra hozirgi 
davrda zamonaviy etnologiya fani oldida tarixiy, ijtimoiy-siyosiy 
voqyelikda shaxs va jam oa munosabatlari, zamonaviy sivilizat- 
sion jamiyatda milliy madaniyatlarning o ‘rni va ahamiyati hamda 
ularning saqlanib qolish omillari, etnomilliy mojarolar, ularning 
paydo bo‘lish sabablari hamda m azkur jarayonlarda etnik fak- 
torning o ‘rni kabi m uam m olarni o ‘rganishga jiddiy e ’tibor qara- 
tilmoqda.
Maxsus adabiyotlar va darsliklardan m a’lumki, etnologiya — 
etnos hayoti va u bilan bevosita bog‘liq jarayonlar to ‘g‘risida tizimli 
bilimlarni beruvchi fandir.
XX asrning so‘nggi choragidan boshlab fanning tadqiqot 
obyekti va m etodlarida ham ayrim o ‘zgarishlar sodir bo‘ldi. 
E ndilikda etnologik yo ‘nalishda ilmiy izlanishlarni am alga 
oshirayotgan tadqiqotchilar nafaqat arxaik turm ush tarzi sohiblari 
b o 'lg an xalqlar, balki zam onaviy industrlashgan xalqlar va 
madaniyatlarni ham tadqiqot obyekti sifatida o ‘rganishga jiddiy

---

e’tibor qaratmoqdalar. Shuningdek, hozirgi davrda mahalliy mada- 
niyatlarning etnik omillari ham tadqiqotchi olimlar diqqatini 
ko‘proq jalb etmoqda.
Respublikamizda ham so‘nggi yillarda etnologlar tom onidan 
tarix, arxeologiya, sotsiologiya, folklorshunoslik, m adaniyat - 
shunoslik va boshqa ko‘plab ijtimoiy fanlar yutuqlari asosida 
tadqiqotlar yaratish borasida e ’tiborga sazovor ilmiy ishlar 
bajarilm oqda. M utaxassis olim lar to m o n id an 0 ‘zbekiston 
Respublikasining turli tarixiy-etnografik mintaqalari etnologiyasi, 
o'zbek xalqi etnogenezi va etnik tarixi, xalqimizga xos bo'lgan 
etnomilliy a n ’analar va zamonaviy etnom adaniy jarayonlarni 
o ‘rganishga jiddiy e’tibor qaratilmoqda. Lekin, afsuski, a n ’anaviy 
va zamonaviy jamiyatning o ‘ziga xos xususiyatlari, zamonaviy 
etnologiyaning dolzarb m u am m o lari, yangi m ak tab lar va 
nazariyalar tahlili, dunyo madaniyati evolutsiyasida etnik omil- 
ning o ‘rni, madaniyatlaming tarixiy xiltna-xilliligi, antropogenez 
va etnogenetik jarayonlar, milliy-etnik madaniyatning sivilizat- 
sion jarayonlardagi o ‘rni va ahamiyati m uam m olarini yoritib 
beruvchi ham da ularni yosh avlod tafakkuriga singdiruvchi 
darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar hali hanuz yetishmaydi. Shu 
boisdan ham mazkur kitobda yuqorida qayd etilgan muammolarni 
yaxlit bir tizimli ravishda umumlashtirgan holda talabalarga 
yetkazishga harakat qilindi.
Xullas, m azkur kitobda zam onaviy etnologiya fanining 
mazm un-mohiyati, tadqiqot obyekti va metodlari hamda jamiyat 
hayotida ushbu fanning tutgan o ‘rni va amaliy ahamiyati keng 
qamrovli manbalar, maxsus ilmiy adabiyotlar va yangi materiallar 
asosida tahlil etilgan. Qisqasi, ushbu qo‘llanma m a’naviy yetuk 
va malakali mutaxassislarni tayyorlashda ulkan m a’naviy ko‘z- 
gu sifatida katta amaliy ahamiyatga ham ega.

---