Mavzu ijtimoiy ishda tizimlar nazariyasi

Yordamingiz uchun oldindan minnatdorchilik bildiramiz! 
 
Ilmiy ish va tadqiqot bosqichlari 
o’z ichiga muammoni belgilanishi, 
ma’lumot qidirish va adabiyotlar tahlili; maqsad, faraz, va tadqiqot vazifalarini 

---

belgilash; farazning empirik jihatdan tekshirilishi; olingan ma’lumotlar 
interpretatsiyasini oladi.
 
Ijtimoiy ishdagi tadqiqotlar turlari 
Ijtimoiy ishda amalga oshiriladigan quyidagi tadqiqotlar turlarini ajratish
qabul qilingan: 
1.
Deskriptiv (tafsilotlar beriladigan) tadqiqot 
2.
Eksplorativ (tadqiqotning o’zi) 
3.
Tushuntiruvchi tadqiqot 
4.
Evalyuator (baholovchi) tadqiqot [1] 
Deskriptiv tadqiqot
– tadqiqotchilar nimani o’rganmoqchi bo’lganlarini 
aniqlagan holda ularni qiziqtirgan muammoning tavsifini beradilar. YA’ni 
deskriptiv tadqiqot ma’lumotlarning to’planilishini nazarda tutadi. Masalan, 
ijtimoiy to’lovlar oluvchi ayollar, ularni olmaydigan ayollarga nisbatan ko’proq 
tuғishini ko’rsatuvchi tadqiqot deskriptiv tadqiqotlar guruhiga kiradi.
Eksplorativ tadqiqot 
insonlarnning o’z harakatlariga qanday munosabatda 
bo’lishlari bilan boғliq savolga javob qidiradi. Bunday tadqiqotning maqsadi 
insonlarning nuqtai nazarida ijtimoiy fenomenlarni o’rganishdan iborat bo’lib, 
bunda sifatli uslullardan (bu haqida quyiroqda batafsil to’xtalib o’tamiz) 
foydalaniladi. Masalan, tadqiqotchi uysizlik muammosini o’rganayotgan bo’lsa, u 
taqdirda u tadqiqotni uysiz insonlar bilan suhbatlashish asosida ularning qanday 
yashayotganliklari borasida surishtirishdan boshlaydi.
 
Tushuntiruvchi tadqiqot
ijtimoiy fenomenlar va muammolarning ijtimoiy 
voqe’likning boshqa sohalariga ta’sir ko’rsatishi va sabablarini o’rganishga 
qaratiladi. Masalan, tadqiqotlardan birida yaxshi daromad topish imkoniyatining 
oshirilishi AQShlaridagi ishlovchi oilalik ayollarning oshishiga olib kelishi 
ko’rsatilgan edi. Mazkur tadaiqotni tushuntiruvchi tadqiqot guruhiga kiritishimiz 
mumkin.

---

Evalyuator tadqiqot 
ijtimoiy dasturlarning, ijtimoiy xizmatlar va ijtimoiy 
ishchilarning faoliyati samaradorligini baholashga yo’naltirilgan. Masalan, yosh 
oilalarni ijtimoiy qo’llab-quvvatlash dasturlarining samaradorligini tadqiq etilishi.
Shuni ta’kidlash joizki, ijtimoiy ishdagi tadqiqotlarni har doim ham aniq bir 
toifaga kiritish qiyin. odatda, bitta tadqiqotning o’zi 4 ta turga kiruvchi tadqiqot 
xususiyatlarini o’zida aks ettirishi mumkin.
Bundan tashqari ijtimoiy ishdagi tadqiqot miqdoriy va sifatli tadqiqot 
bo’lishi mumkin. Miqdori ytadqiqot haqida so’z borayotganda tadqiqotning asosiy 
motivi bo’lib, tushuntirish, tavsiflash va baholash hisoblanadi. Sifatli tadaiqotda 
esa bunda asosiy motiv sifatida sub’ektiv ahamiyatga yo’nalganlik, tushunish 
nazarda tutiladi. Sifatli tadqiqotlar haqida yanada batafsilroq ma’lumotlarni S.A. 
Belanovskiyning 
«Glubokoe 
intervyu», 
«Metod 
fokus-grupp», 
V.
Semenovayaning «Kachestvenno’ye metodo’» kitoblaridan aniqlab olishingiz 
mumkin.
Miqdoriy usullar statistik solishtirish va xulosa chiqarish imkonini beruvchi 
raqamli ma’lumotlardan foydalanishni nazarda tutadi. Tadqiqotning sifatli turi 
ishtirokchilarning fikrini bildiruvchi so’zli ma’lumotlardan foydalanishga 
yo’naltirilgan. Ilgari ijtimoiy tadqiqotlarni uyushtirilishida uni amalga oshirishda 
yo miqdoriy, yo sifatli strategiyalarning hamda ularga muvofiq tarzda usullarning 
belgilanishi ma’qullanar edi. Ijtimoiy ish rivojlanishining zamonaviy bosqichida 
esa miqdoriy hamda sifatli tadqiqotlar bir-birini to’ldirib, ijtimoiy muammo, 
ijtimoiy vaziyat va ijtimoiy hodisalarni bir butunlik hamda tizim sifatida 
tushunilishi imkoniyatini berishi e’tirof etilmoqda.
Ijtimoiy ishdagi tadqiqotlarning qanday asosiy usullari mavjud?