Gulchehra shadmanova, soyibjon mirzayev «zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari»

I bob. 
AXBOROT. ASOSIY XOSSALARI VA TA’RIFLARI
1.1.
 
Axborot xossalari
Axborot har qanday fizik, biologik, ijtimoiy jarayonlar tizimlarida ishtirok 
etadi. «Axborot» atamasi inson oddiy hayotida yetarli darajada ko‘p qo‘llaniladi. 
Axborot, asosiy ob’ekt hisoblanuvchi, axborot texnologiyalari qo‘llanadigan sohalar 
kengaymoqda. Biroq bugungi kunda darsliklar va monografiyalarda ixtiyoriy 
predmet sohasi uchun «umumiy» bo‘lgan birdan-bir tushuncha ta’rifi yo‘q.
Har qanday ob’ekt qatori, axborot ham xossalarga ega. Axborot xossalari 
boshqa ob’ektlar, misol uchun fizik ob’ektlar xossalaridan tubdan farq qiladi. 
Bunga B. Shouning quyidagi aytgan mashhur fikrini misol qilish mumkin: «Agar 
senda va menda bittadan olma bo‘lib, biz ularni bir-birimiz bilan almashsak, 
bizning har ikkalamizda ham bittadan olma qoladi; agar menda va senda bittadan 
fikr bo‘lib biz ularni bir-birimiz bilan almashsak, u holda har birimizda ikkitadan 
fikr bo‘ladi». Axborotning xossalari uni tashuvchilaridan bog‘liq. Axborot eskirish 
nuqtai nazaridan o‘ziga xos: u vaqt bo‘yichamas, balki uni inkor qiluvchi yoki 
aniqlashtiruvchi axborotning paydo bo‘lishi bilan eskiradi.
Axborotning ob’ektivligi va ta’sirchanligi ijtimoiy tizimlarda agarda ular 
insonlarning turli sohalaridagi faoliyatida foydalanuvchi va kommunikativ 
jarayonlarga qo‘shilgan turli bilimlar, xabarlar, ma’lumotlarni o‘zida aks ettirsa, 
eng ko‘rinarli bo‘ladi. Bu holda, agar bilim ob’ektiv mavjud bo‘lgan moddiy 
vositalar (tillar,ommaviy kommunikatsion vositalar va boshqalar) yordamida 
axborotga aylansa, u (axborot ko‘rinishida allaqachon) mustaqil, yaratuvchidan 
bog‘liq bo‘lmagan va mavjudlikning moddiy tashuvchisidan nisbatan bog‘liq 
bo‘lmagan mustaqillikni qo‘lga kiritadi. Tashuvchidan mustaqillik deganda, 
axborotning ichki mohiyati- uning ma’nosi- tashuvchining tuzilmasidan bog‘liq 
emas, deb tushunish mumkin. Uni saqlash, qidirish, qabul qilish, ishlatilish 
jarayonlari samaradorligi kamdan kam tashuvchini tanlashdan bog‘liq bo‘lsa ham.
Axborotning eng ko‘rinarli, odatiy va shuning uchun tushuntirishga hojat 
qolmaydigan xossasi 
pragmatiklik-
foydalanuvchi uchun uning amaliyotida 
foydalilik darajasi, ya’ni foydalanish jarayonida paydo bo‘ladi. Bu xossa guruhiga 

---

10 
yangiligi, foydaliligi, to‘liqligi, ishonchliligi, adekvatligi, dolzarbligi, tushunarliligi 
kiradi. Boshqa guruh — bu unchalik keng tanish bo‘lmagan, lekin mutlaqo muhim 
atributiv 
xossa. Axborotning bu «ichki» xossasi uning tabiati va foydalanish 
xususiyatlarini aks ettiradi.