Geodeziya va marksheyderiya

Aniqlangan 
yillar 
Mamlakatning 
nomi 
Olimning nomi 
a
 
b
 

 
m 
1800 
Fransiya 
Delambr 
6 375 653 
6 356 564 
1:334,0 
1341 
Germaniya 
Bessel 
6 377 397 
6 356 079 
1:5299,0 
1880 
Angliya 
Klark 
6 378 249 
6 356 515 
1:293,5 
1893 
Rossiya 
Jdanov 
6 377 717 
6 356 433 
1:299,6 
1909 
SH.Amerika 
Xeyford 
6 378 388 
6 356 912 
1:297,0 
1940 
SSSR 
Krasovskiy 
6 378 245 
6 356 863 
1:298,3 
Ellipsoid o‘lchamlarining turlicha bo‘lishi turlicha izohlanadi. 1859 yili rus 
harbiy geodezisti F. F. SHubert buni “Yer uch o‘qli ellipsoid bo‘lishidan” dedi. 
Uningcha yer yolg‘iz aylanish o‘qi bo‘yicha siqilmay, ekvator o‘qi bo‘yicha ham 
siqilgan va bu siqilish 

:8870 ga teng. O‘sha davrda F. F. SHubert fikriga e’tiroz 
bildiruvchilar ham bo‘ldi. Lekin keyin F. N. Krasovskiy bajargan ishlar natijasi F. 
F. SHubert haq ekanini ko‘rsatdi. 
Sobiq Itfoq olimlaridan A. A. Mixaylov, M. S. Molodenskiy va boshqalar 
keyingi vaqtda yer shaklini gravmetrik usul bilan (og‘irlik kuchini o‘lchash orqali) 
aniqlay boshladilar, chunki gradus o‘lchash usulini yolg‘iz quruqlikdagina tatbiq 
etish mumkin, dengiz va okeanlarda esa mumkin emas. Gravmetrik usulni esa 
quruqda ham, dengizlarda ham tatbiq etsa bo‘ladi. Bu olimlar og‘irlik kuchi va 
uning anomaliyasiga (o‘zgarishiga) doir nazariyani rivojlantirib, zarur formulalar 
berdilar. Bu usulni Yer shakli va o‘lchamini aniqlashga tatbiq etdilar. Geodezik va 
gravmetrik o‘lchash natijalarini birga qo‘shib ishlab, yer o‘lchamlarini 
aniqladilarki, bu dunyoda birinchi marta qilingan ish edi. Yer shakli va 
o‘lchamlarini gravmetrik aniqlash 
fizik geodeziya 
deyiladi. 
Sobiq SSSR, Evropa va Amerikada olib borilgan geodezik va gravmetrik 
kuzatish ishlarining natijalari yerning uch o‘qli ekanini tasdiqladi. 1942 yilning 4 
dekabrida yer ellipsoidi uch o‘qli deb quyidagi o‘lchamlar qabul qilindi: ekvator 
bo‘yicha katta yarim o‘qi uzunligining o‘rtacha qiymati 
a=
6378245 m; qutbiy 
siqilishi 

=I:298,3; ekvator bo‘yicha siqilishi 

= I:30 000; uzun meridian 15

sharqiy uzoqlikda; uzun va qisqa meridianlar o‘rtasidagi farq 213 m. Qabul 
qilingan bu ellipsoid 
Krasovskiy ellipsoidi 
deyiladi. 
Yer ellipsoidi va geoidni bir-biridan farq qilib hisoblash katta territoriyada 
bajaridadigan geodezik ishlarda tatbiq etiladi. Injenerlik ishlarida geoid va 
ellipsoid yuzalari bir-biriga mos deb hisoblash mumkin. Ba’zi amaliy masalalarni 
hal qilishda yerni shar deb olish ham mumkin. Bunda ellipsoid hajmiga teng 
sharning radiusi 
3
2
16
9
в
а
R

bo‘ladi. Krasovskiy ellipsoidida 
R=
6371,11 km. 

---