Geodeziya va marksheyderiya

Direksion burchak bilan rumb burchagi orasidagi munosabat.
Yuqorida 
ko‘rdikki, joydagi bir chiziq yo‘nalishini azimut yoki direksion burchak va rumb 
burchaklari yordamida aniqlash mumkin. Shunga ko‘ra, direksion va rumb 
burchaklari orasida quyidagi matematik munosabat bor. 3.1 va 3.5-shakllardan 
ko‘rinadiki, I chorakda 

1
=r
1
, II chorakda 
r
2
=180—

2
va hokazo. Bu munosabatni 
quyidagi 3.1-jadvalda keltiramiz. 

---

3.1-j a d v a l 
Direksion va rumb burchaklari orasidagi munosabat. 
CHoraklar 
Direksion burchak 
qiymati 
Rumb 
nomi 
Direksion burchak 
orqali rumbni 
hisoblash 
Rumb orqali 
direksion 
burchakni 
hisoblash 
I 
II 
III 
IV 
0

<

1
<90

90

<

2
<180

180

<

3
<270

270

<

4
<360

SHSH
Q 
JSH
Q 
JG‘ 
SHG‘ 
r
1
=

1 
r
2
=
180

-

2
 
r
3
=

3
-
180

 
r
4
=
360

-

4
 

1
=r
1 

2
=
180

-r
2
 

3
=
180

+
r
3
 

4
=
360

-r
4
Burchak tomonlarining direksion burchaklari orqali ichki burchakni 
hisoblash. 
Bir burchak ikki yon tomonining direksion yoki azimut burchaklari 
orqali 

burchakning qiymati quyidagicha bo‘ladi (3.11-shakl): 

=

o‘
 -

ch
, yoki

=A
o‘
 – A
ch
,

(3.7) 
ya’ni 

ning qiymati bir nuqtadan chiqqan ikki chiziq orasidagi 
burchakning o‘ng tomonidagi direksion (azimut) burchagi bilan chap tomonidagi 
direksion (azimut) burchagi ayirmasiga teng. Bu tenglamada 

o‘
, 

ch
—o‘ng va 
chap tomon direksion burchaklari. 
Poligon burchaklari orqali tomonlarning direksion burchaklarini 
hisoblash. 
Odatda joyda poligonning bir tomoni yo‘nalishi (azimut yoki direksion 
burchagi) aniqlanib, poligonning hamma burchaklari o‘lchanadi. Keyin o‘lchangan 
burchaklar tenglangach, ma’lum tomonning direksion burchagi bo‘yicha, ichki 
burchaklar orqali, qolgan tomonlarning direksion burchagi hisoblanadi. 
ABCD . . . A 
poligonning ichki o‘ng burchaklari 

1
, 

2
, . . . ,

p
(3.12-shakl) 
o‘lchangan va bosh tomonning direksion burchagi 

L
 
aniqlangan, qolgan 
tomonlarning direksion burchaklari 

2
, 

3
, . . , 

p
 
ni aniqlash kerak, deylik. 
B 
nuqtadagi 
BC 
tomon direksion burchagi 

2
 
shaklga binoan quyidagicha aniqlanadi: 

2
+

2
=

1
+180

, 
yoki 

2
=

1
+180

-

2
 
3.11-shakl. 3.12-shakl. 
Keyingi tomonlarning direksion burchaklari ham (a), (b), (v) dagi qoida 
asosida hisoblanadi, ya’ni keyingi tomon direksion burchagi ilgarigi tomon 
direksion burchagiga 180° qushilganidan shu ikki tomon orasidagi o‘ng 
burchakning ayirilganiga teng. Shunda 
n-
tomonning direksion burchagi 

---

quyidagicha yoziladi: 

n
=

n-1
+180

-

n
(3.8) 
Agar poligonning soat strelkasi bo‘yicha yurishda chap burchagi 

 
o‘lchangan bo‘lsa (3.13-shakl), o‘ng burchak 

=360

—

 
bo‘lib, u (3.8) ga 
qo‘yilsa, 

n
=

n-1
 -180

+

n

(3.9) 
bo‘ladi.