Fiziologiyasi va gigiyenasi

I 
BOB. BOLALAR VA O S M IR L A R O S IS H VA
RIVOJLANISH INING UM UM IY QONUNIYATLARI
1. 1. Bolalar organizm ining o ‘sish va
rivojlanish qonuniyatlari
0 ‘sish va rivojlanish tushunchalari. 
O 'sish va rivojlanish ja- 
ravonlari tirik materivaning umumbiologik xususiyatlari hisobla­
nadi. Tuxum hujayrasining urug'lanishidan boshlanadigan odam ­
ning o'sish va rivojlanishi. uning butun umri davomida kechadigan 
uzluksiz bajaraluvchi jarayon namoy on qiladi. Rivojlanish jarayoni 
poygasim on holatda kechib. uning hayotini bosqichlari yoki davr- 
lari orasidagi farqlar faqatgina miqdoriy jihatdangina emas. balki 
sifatiy jihatdan ham o'zgarishlarga olib boradi.
Rivojlanish deganda. tom m a'noda odam organizmida kuzati- 
ladigan. uning barcha tizim larining tashkillanish darajalarini murak- 
kablashishini oshishini chaqiruvchi miqdoriy va sifatiy o'zgarish 
jaravonlari tushuniladi. Rivojlanish o 'z ichiga uchta asosiy omilni 
qamrab oladi: o 'sish a'zo va to'qim alarning tabaqalanishi. shakl- 
lanish (organizmga xos va monand b o ig a n shaklni oiishi). Ushbu 
omillar bir-biri bilan uzviy b o g iiq va bir-birini to id irib turadi.
Bola organizmining voyaga yetgan organizmidan farq qiluv­
chi rivojlanish jarayonining asosiy fiziologik xususiyatlaridan biri 
organizm vaznining tinimsiz ortishi va uning hujayralari sonini 
yoki ularning o icham larin i o'zgarishi bilan birgalikda kechuvchi 
miqdoriy jarayon. y a'ni o 'sish hisoblanadi.
O 'sish jarayonida hujayralar soni. gavda vaznini va antropo- 
metrik ko'rsatkichlari ortadi. Suyaklar. o'p k a kabi ayrim a'zolarda 
o'sish, asosan, hujayralar sonini ortishi hisobiga ko'payishi, boshqa 
a'zolarda (muskullar, asab to'qim alarda) hujayralam ing o ic h am la -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

rini oitishi jarayoni ustunlik qiladi. O 'sish jarayoniga bunday aniq- 
lik berilishi yog‘larni o ‘tirishi yoki suvning ushlab qolinishi bilan 
ta ’minlanuvchi gavda vazni va o'icham larini o ‘zgarishlarini hisob­
ga olmaydi. Organizmning o'sishini k o ‘rsatuvchi aniq k o ‘rsatkich
- bu undagi oqsillarning umumiy miqdorini oshishi va suyaklar 
о ‘Ichamlarning kattalashishidir.