Ўрмончилик ” фанидан ўҚув-услубий мажмуа

Мева ва уруғлари
тўлиқ пишиб етилганда қўл билан териб олинади ёки 
ёғоч ёрдамида қоқиб олинади. Кўпчилик ўт ўсимликларнинг майда мева ва 
уруғлари дон ўсимликлари сингари ўриб (плантацияларда махсус комбайн 
ёрдамида), хирмонда қуритиб, сўнгра янчилади ва елпиб, ажратиб олинади.
Ер остки органлари
(илдизпояси, илдизи, туганаги ва пиёзлари) 
ўсимлик ўзининг ўсиш даврини тугатибтиним даврига кирган вақтида – кеч 
кузда ёки тиним давридан уйғонмасдан олдин – эрта баҳорда, кетмон, 
белкурак, теша ва бошқа асбоблар билан ковлаб олинади. Агар ўсимлик
катта майдонларда жуда кўплаб ўсиб, ер остки органлари яхши тараққий 
этган бўлса, плугли трактор ёрдамида хайдаб йиғиб олинади. Йиғиб олинган 
ер остки органларини лой, тупроқ, қум ҳамда барг ва поядан тозалаб, сувда 
ювиб, йирикларини майда бўлакларга қирқиб, қуритишга тайёрланади.
Ўсимликнинг ер устки қисмини (барг, гули, ўти) ҳаво очиқ вақтида 
эрталабки шудринг ва нам кўтарилгандан сўнг йиғилади. Акс ҳолда гул ва 
барг устидаги нам қуритиш вақтида ўсимлик рангининг ўзгариб, қорайиб ёки 
сарғайиб кетишига, уларнинг сифати ва дориворлик хусусиятларини 
бузилишига олиб келади.
Йиғилган маҳсулотларни кераксиз қисмлардан, қум-тупроқлардан 
тозалагандан сўнг тезлик билан қуритиш лозим. Чунки, юқорида 
айтганимиздек, нам доривор маҳсулотлар бир ерда йиғилиб турса қизиб, 
чирий бошлайди, таркибидаги биологик фаол моддалар парчаланади. 
Натижада доривор ўсимлик ўз шифобахш хусусиятини йўқотади.
Ўсимликларнинг гули, барги, ер устки қисми ва куртаклари соя 
(шийпонда, чордоқларда ёки хоналарда) ва ҳаво яхши ўтиб турадиган 
елвизакли соя ерларда, бирор нарсанинг (фанер, қоғоз, брезент, қоплар ва 
бошқалар) устига юпқа қилиб ёйиб қуритилади. Зарурат туғилса, харорати 
50-60
0
ли қуритгичларда қуритилади. Ўсимликларнинг қолган қисми (меваси, 

---

127 
уруғи, пўстлоғи, илдизпояси, илдизи, туганаги, пиёзи ва бошқалари) очиқ 
жойда, офтобда бирор нарсанинг устига ёйиб қуритилади.
Маҳсулотлар яхшилаб қуритилгандан сўнг қоп, яшик, пакетларга 
солиниб, қуруқ, соя, салқин ва ҳаво кириб турадиган жойда сақланади.
Доривор ўсимликлар ва улардан тайёрланадиган маҳсулотларни 
стандартлаштириш муҳим жараёнлардан ҳисобланади. 
Стандарлаштириш – бир соҳанинг фаолиятини тартиблаш мақсадида 
ҳамма манфаатдор бўлган тарафлар фойдасига хизмат қиладиган қонунлар 
тўплами ва бу қонунларни улар иштирокида қўллашдир.
 
Ўзбекистон Соғлиқни сақлаш Вазирлигида стандартлаштириш бўйича 
ишларни илмий-техник бошқармаси фаолиятини координациялайди. 
Доривор воситалар ва доривор ўсимликлар маҳсулотларига норматив-техник 
ҳужжатларни тайёрлаш ва қайта кўриб чиқиш ишларини Республика 
Соғлиқни сақлаш Вазирлигининг Фармакопея қўмитаси бошқаради. 
Доривор ўсимликлар маҳсулотларидан уй шароитида дори тайёрлаш 
технологияси осон ва мураккаб жиҳозлар талаб этмайди. 
Маълумки, доривор ўсимлик маҳсулотларидан уй шароитларида турли 
усулларда тайёрланган шифобахш воситалар турли касалликларни самарали 
даволашда ишлатилади. Уй шароитида тайёрланадиган ана шундай доривор 
воситаларга