Tijorat banklari aktivlari va passivlarini boshqarish bu pul mablag’larini

16.2. Foiz siyosati modellari 
Xorijiy mamlakatlar bank amaliyotida foiz siyosatini belgilashda bir qancha 
modellarqo’llaniladi. Bu modellarbank faoliyatining xususiyatlari, kreditlash 
usullari, mijozlarni toifalarga ajratish va boshqa jihatlari asosida amalga oshiriladi. 
Biz tadqiqot ishimizda asosan AQSh tijorat banklari amaliyotida foiz siyosatini 
belgilashda foydalaniladigan metodlar va modellarga to’xtalib o’tamiz. Kredit 
tizimi rivojlangan mamlakatlarda foiz siyosatini belgilashda quyidagi modellardan 
keng foydalaniladi: 
– «Qiymat plyus» modeli; 
– «Baho etakchiligi» modeli; 
– «Qiymat – foyda» modeli. 
1. «Qiymat plyus» modeli. 
Tijorat banklarida foiz siyosati shakllanishining 
oddiy modeli «Qiymat plyus» bo’lib, bunda bank tomonidan jalb qilinadigan 
mablag’lar va kredit amaliyoti bo’yicha bankning operatsion xarajatlari hisobga 
olingan holda foiz siyosati shakllantiriladi. Mazkur model bo’yicha foiz 
siyosatining shakllanishida quyidagi komponentlar hisobga olinadi va ularning 
yig’indisi sifatida umumiy qiymat aniqlanadi: 

---

203 
– bank uchun qarz oluvchini kreditlash maqsadida jalb qilingan mablag’lar 
qiymati; 
– bank operatsion xarajatlari, shu jumladan kredit boshqarmasi xodimlarining 
oylik ish haqlari, kreditni rasmiylashtirish, hisobvaraq ochish, kredit monitoringi 
va kreditni so’ndirilishi bilan bog’liq bo’lgan boshqa xarajatlar; 
– bajarilmasligi mumkin bo’lgan majburiyatlar riski darajasiga to’lov 
(bankning risk ustamasi); 
– kredit bo’yicha bank marjasi yoki bankning oladigan minimal daromadi.
Buni quyidagi formula orqali ifodalaymiz:
Kredit 
bahosi 
= 
Kreditlash 
uchun 
jalb 
qilingan 
mablag’lar qiymati