Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

namunadan 
taxminan 100 gr don ajratiladi, u iflos aralash-malardan 
tozalanadi 
va laboratoriya 
tegirmonida yanchiladi va 2 gr chaynaladi. Har 
bir 
aniqlashdan oldin va keyin og‟iz 
yaxshilab chayiladi. Don ta‟mini 
aniqlash 
boshqa organoleptik ko‟rsatkichlar bo‟yicha 
donning soflik 
darajasini aniq 
belgilash imkoni bo‟lmagan hollarda o‟tkaziladi. 
Jihoz va materiallar: 
laboratoriya tegirmoni, issiq suvli choynak, 8x8 shisha 
plastinkalar, kimyoviy ajratmalar, nuqsonli donlar kolleksiyasi (o‟zgargan hid, ta‟m va 

---

8 0
rangli).
Donning iflosligini aniqlash 
Bug‟doy, javdar, arpa, suli va sholini ifloslanishini aniqlashda 50 gr namuna tortib 
olinib, 6 mm li g‟alvirda tozala-nadi. Shundan so‟ng g‟alvir to‟plamini ustiga qo‟yiladi va 
ifloslikni aniqlashga tushiladi.
1-
 
vazifa. 
Buning uchun bir qator kattalikdagi g‟alvirlardan foydalaniladi. 
Bu quyidagicha amalga oshiriladi. 1 mm g‟alvir va uni ostidan mayda donlarga 
mo‟ljallangan (bug‟doy uchun 1,7x20, javdar uchun 1,4x20, arpa uchun 2,2x20 mm) 
g‟alvirlar to‟plami ustidan qopqoq bilan yopiladi. G‟alvirlami ustma-ust o‟rnatishda 
cho‟zinchoq teshiklari bir-biriga to‟g‟ri kelishi kerak. Elash qo‟lda yoki mexanik usulda 
amalga oshiriladi.
Qo‟lda bir tekis elash tavsiya qilinadi. Elash kengligi 10 sm dan oshmasligi kerak. 
Elash vaqti har soniyada 2 marta elash tavsiya qili-nadi. Har bir elakni aniqlash taxtasiga 
olinib qo‟lda ajratiladi. Begona va donli aralashmasiga ajratiladi. Ajratilgan fraksiyalar 
tortilib ulaming miqdori quyidagi formulada aniqlanadi.
=
T
,
ioo%
r
 
bu yerda: Ti - aralashma fraksiyasi,
T - don og‟irligining o‟rtacha ko‟rsatkichi
Donda metall aralashmalarini aniqlash uchun 1 kg donni tekis joyga to‟kiladi 
(qalinligi 0,5 sm bo‟lishi kerak). Metall aralash-malarini magnit yordamida 3 marta 
ko‟ndalanggiga yurgizib tozala-nadi. Har yurgizilganda magnit temirdan tozalanadi. 
Magnitni har tomonlama bug‟doy sochmasining ichida yurgizish kerak. Shundan so‟ng 
metallar 0,001 g

---

aniqlikda tortilib, uning og‟irligi mg bilan 1 kg donga taqsimianadi. 
Zararli aralashmalar hammasi 1% dan oshmasligi kerak.
Oziq-ovqat, em, texnik donlar to‟plamidagi aralashmalaming foiz miqdoriga 
ifloslanish deyiladi.
Don ifloslanishiga qarab ikki turga bo‟linadi. 
1-
turda 
o‟tlar urug‟i qo‟shilib ifloslanadi; 
2-
turda 
boshqa donlarning urug‟i qo‟shilib ifloslanadi. 
9-jadval