Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti regional geologiya, geomorfologiya

Paleozoy erasi 
Kembriy davri 
 
Kembriy boshlanishiga qadar, markaziy, sharqiy va gʻarbiy 
maydonlar tekisliklardan iborat boʻlib, boʻlinmagan relyefdan iborat edi. 
Baltika qalqonidan janubga qarab Moskva viloyatining janubi tomonga 
kengayib ketgan yoysimon shakldagi choʻzinchoq boʻlgan pasaygan 
maydon joylashgan. U Oq dengizdan tortib, sharqda Grampian 
geosinklinal 
zonasining 
gʻarbigacha 
choʻzilgan 
boʻlib, 
gʻarbga 
yoʻnaltirilgan tarafining tubi zinasimon. Bu yoʻnalishda chukurlik 
kengayib ketgan. Rus platformasini butun poydevorining manfiy tebranib 
turishi dengizni Grampian geosinklinal zonasi tomonidan trangressiyasiga 
olib keladi. Kamgakning chuqurligining oʻzgarishi sharq yoʻnalishidagi 
choʻkindi fatsiyalarini: gʻarb tomondan karbonatdan to gʻarb tomondagi 
choʻkib ketgan zonalarida terrigen (qum zarralari, loylar) oʻzgarishiga olib 
keladi. 
Kembriy davri Finsk boʻgʻozida yalangʻochlanadi. Kembriy ostida 
vend-kembriy (Valday kompleksi)ga shartli tegishli boʻlgan turli rangli 
qumlar, kvars qumlari bilan qatlanib turgan qum zarralari va karbonat 
(Syerb qatlamlari), qum zarralari va loylar (Gdov qatlamlari), hamda 
quvvati bir necha metrdan to 1000 m.gacha boʻlgan yupqaqatlamli yashil 
va pushti loylar, qum qatlamli argillitlardan iborat. 
Kembriy qum zarralaridan boshlanib (15-17 m.) yuqorirogʻi kam 
quvvatli qum zarrali koʻk loy (130-200m.), undan yuqorirogʻi esa obolov 
qatlami (obolus apollinus) deb ataluvchi eofiton qumlari (17-21 m.) va 
Sankt-Petyerburg meridianida toʻlqinsimon-uriluvchi belgili fukoid 
qumlari bilan boshlangan. Eofitnov qum zarralarida glaukonit va fosforit 
gʻurralari rivojlanadi. 
Keling, 
shu 
qisqa 
kesimlarga 
asosan 
Rus 
platformasini 
kembiriyadagi geologiya tarixini tiklaymiz (3-rasm). 
Yuqori proterozoy Vend davrining oxiriga kelib Rus platformasining 
barcha maydonlari oʻz boshidan koʻtarilishlarni kechiradi, bu esa 
dengizlarni maydonini kengayishiga olib kelgan. Dengiz havzasi kembriy 

---

19 
boshlanishiga Baltika qalqonini janub qismida saqlanib qolgan, bu yerda 
biz relyefni ochiq «quyilish»i choʻkkanligini, gʻarb tomondan esa 
ochiqligini kuzatamiz. Uncha chuqur boʻlmagan suv havzasidagi suvlarni 
Grampian geosinklinal zonalaridagi dengiz havzasi bilan birlashganligini
kuzatamiz. Oʻrta kembriydan boshlab tebranish harakatlarining belgilari 
oʻzgaradi, bu esa quyilish tubining chuqurlashishiga va qum zarralari 
fasiyasini loy (Koʻk loy) ga almashinuviga olib keladi. 
Kembriy boshlanishiga yana poydevor harakatining koʻtarilishi 
boshlanadi. Dengiz (koʻrfaz) asta sekin sayozlashib, loy fasiyasi qum 
(eofiton loy)ga aylanadi. Musbat tebranish harakatlari davom etishi 
munosabati bilan koʻrfaz tubi tobora sayozlashib, Sankt-Peterburg shahri 
meridianida toʻlqinsimon uriluvchi belgili qumlardan hosil boʻlgan qirgʻoq 
chizigʻi paydo boʻladi (fukoid qatlami).