Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti regional geologiya, geomorfologiya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
 1-AMALIY MASHGʻULOT.
MUSTAQIL DAVLATLAR HAMDOʻSTLIGI HUDUDINI 
TEKTONIK RAYONLASHTIRISH 
Ushbu amaliy mashgʻulot asosan yer sharining tuzilish asosini: 
platformasi va geosinklinal zonalari haqidagi tushunchalarni oʻz ichiga 
oladi. 
Unda misol sifatida Rus platformasi fundamentining qoplamalari va 
qatlamlari koʻrib chiqilgan. Paleazoy va Mezazoy davrlarida Sibir 
platformasining rivojlanish tarixi aʻlo darajada boʻlganligi sababli, bu ham 
oʻzining taʻrifini topgan. 
Geosinklinallarni oʻrganishda ularning yoshi, rivojlanish tarixi va 
yosh tektonistik qoplamasining rivojlanish jarayonlari (Sharqiy Karpat, 
Kavkaz, Ural, Qozogʻistonning markaziy qatlamli inshootlari, Oltay, 
Salairo- Sayan) keng koʻrsatilgan. 
Chukotka qatlam inshootlari va Sharqiy-Osiyo geosinklinal zonalari 
misolida koʻrib chiqiladi. 
Mavzular matni talabalarni tahliliy geologik kesimlar asosida 
yuqoridagi yoki boshqa regionlarni rivojlanish tarixini, paleogeogafik 
sharoitlarini tiklashga va regional geologiya kursini oʻzlashtirishga yordam 
qiladi. 
Mustaqil 
Davlatlar 
Hamdoʻstligi 
hududini 
tektonik 
rayonlashtirishning asosiy prinsipi yer maydonlarida sodir boʻlayotgan 
burmachanlik harakatlarining yoshiga qarab belgilanadi. Bunda serharakat 
rejim platformaga aylanadi. Hududlarning bir xildagi boʻlishi, tekonik 
harakatlarning yoshiga qarab ajralishi, hamma geologlar uchun muhimdir. 
Mustaqil 
Davlatlar 
Hamdoʻstligi 
hududini 
tektonik 
rayonlashtirishning sxemasi birinchi boʻlib A.D. Arxangelskiy va N.S. 
Shatskiylar tomonidan tuzilgan. Bular tuzgan haritalarda Kembriy 
davriga qadar hududlar, Kaledon, Gertsin, Mezazoy va Alp harakatlari 
hududlariga boʻlingan . 
Hozirgi zamon tektonik harakatlarida tektonik harakatlar yoshiga 
qarab quyidagicha boʻlingan: 

---

7 
I. Kembriy davriga qadar boʻlgan harakat hududlari (yuqori 
Proterazoygacha). 
II. Baykal burmachanligi harakatlari hududlari (yuqori Proterazoy). 
III. Quyi Paleozoy – Kaledon harakat hududlari. 
IV. Yuqori Paleozoy – Gertsin harakat hududlari. 
V. Mezazoy – Kimmeriy harakat hududlari. Triasa, Yura va Bor 
davrlari. 
VI. Kaynazoy – Alp harakat hududlari. Paleogen, Neogen va 
Toʻrtlamchi davrlari.