|
2.8-rasm. Bir kovshli traktor yuklagichning kovshini to‘ldirish usullari:
a)-pog‘onasimon usul; b), d)-ekskavatsion usul; V
0
-traktorning olg‘a tezligi; V
k
-kovshning ko‘tarish
tezligi; a , a -yukning tabiiy nishablik burchagi
(a>a
); 1 -yuk uyumi; 2-kovsh.
6. Mexanik yuklagichlarning unumdorligini va ularning
yuritmasidagi kuvvatini hisoblash.
Vilkali va bir kovshli yuklagichlarni texnik
unumdorligi bir ish sikli (davri)da eltib bergan yuk mikdoriga yuk va 1 soat
davomida bajargan sikllar soniga ns bog‘lik bo‘ladi va kuyidagi formulalar
bo‘yicha aniklanadi:
donali yuklar uchun
Q
t
= n
s
- G
yuk
q (3600 / T
s
) · G
yuk
, t/soat
(2.1)
to‘kiluvchan yuklar uchun
Q
t
= (3600 / T
s
) · V
k
• v • \|/, t/soat
(2.2)
bu erda, - bir ish sikliga sarflangan vakt, s;
61
- bir ish siklida eltib beriladigan o‘rtacha yuk mikdori, t;
- kovsh sig‘imi, m3
- yukni xajmiy massasi, t
- kovshni to‘lishini inobatga oluvchi koeffitsient (0,80+0,95).
Bir ish sikliga sarflangan vakt (kuyida ish siklining vakti deb yuritiladi), shu
ish siklining aloxida operatsiyalariga sarflangan vaktlarning yig‘indisidan iborat.
Vilkali yuklagichning ish siklining vakti kuyidagicha aniklanadi:
T
S
=
j×
(t
1
+t
2
+ t
3
+…. + t
1 1
), S (2.3)
bu erda, - ish siklining aloxida operatsiyalarini parallel (ikki yoki undan ortik
operatsiyalarni birgalikda) bajarishni inobatga oluvchi koeffitsient (0,70+0,85);
- yukni vilkaga ilib olish vakti, (3+5 ) s;
- teleskopik ramani orkaga engashtirish vakti, (t2 =2+4) s;
- yukni yukoriga ko‘tarish vakti, s;
- yuklagichni burilib (aylanib) olish vakti, (yuklagich 90° ga burilganida
U =4+6, 180° ga burilganida t4 =6+10) s;
- yuklagichni yuk bilan xarakatlanish vakti, l;
- yukni pastga tushirish vakti, s
- teleskopik ramani oldinga engashtirish vakti, s;
- yukni vilkadan bo‘shatish (taxlash) vakti, (tg =3+5), s;
- vilkani ko‘tarish vakti,(t9 = ti), s;
- yuklagichni burilib olish vakti,(tio = t4), 5;
- yuklagichni bo‘sh xarakatlanish vakti, l.
Ba’zi bir vaziyatlarda yuklagich ish siklining aloxida operatsiyalarini soni
bundan ko‘prok yoki kamrok yoxud boshqacharoq bo‘lishi mumkin. Masalan,
yukni pastga tushirishni o‘rniga, aksincha, yukni yukoriga taxlash uchun ko‘tarish
lozim boiib koladi yoki ombor va vagon ichida tor-tang joylarda xaydovchi
yuklagichni burib olmay orkasi bilan xarakatlantirishi xam mumkin.
YUklagichni yuk bilan yoki bo‘sh xarakatlanish vakti kuyidagi formulalar
bo‘yicha aniklash mumkin:
t
5
= L /
u
yuk +
t
t.s.
, S
(2.4)
t
11
= L /
u
bo`sh
+ t
t.s.
, S (2.5)
bu erda, - yukni o‘rtacha eltish masofasi, m;
- yuklagichni yuk bilan va bo‘sh xarakatlanish tezligi, m/s;
- tezlanish va sekinlanish vakti, (tt s=l+2) s.
YUkni yukoriga ko‘tarish va pastga tushirish vaktini esa kuyidagi formulalar
yordamida aniklash mumkin: t
3
= h /
u
k
+ t
t.s.
, S(2.6)
t
6
= h /
u
t
+ t
t.s.
, S(2.7)
bu erda, - yukni o‘rtacha ko‘tarish va tushirish balandligi, m;
62
- yukni ko‘tarish va tushirish tezligi, m/s.
Bir kovshli traktor yuklagich ish siklining vakti kuyidagicha aniklanadi:
T
S
=
j×
(t
1
+t
2
+ …. +t
8
),
sek
(2.8)
bu erda, - kovshga yukni to‘ldirib olish vakti, s;
- kovshni yukoriga transport xolatigacha ko‘tarish vakti, s;
- yuklagichni yuk bilan orkaga xarakatlanish vakti, s;
- kovshni to‘kish uchun orkaga engashtirish vakti, 5;
- yukni kovshdan to‘kish vakti, 5;
- kovshni yukoriga transport xolatigacha ko‘tarish vakti, s;
- yuklagichni oldinga bo‘sh xarakatlanish vakti, 5;
- kovshni transport xolatidan pastga tushirish vakti, s.
Traktor yuklagichni yuk bilan yoki bo‘sh xarakatlanish vaktini biz yukorida
tanish bo‘lgan formulalar yordamida aniklashimiz mumkin:
t
3
= L /
u
yuk +
t
t.s.
, S(2.9)
t
7
= L /
u
bo`sh
+ t
t.s.
, S(2.10)
Kovshni yukoriga transport xolatigacha ko‘tarish, orkaga engashtirish, kayta
ko‘tarish va pastga tushirish vaktlarini kuyidagicha aniklash mumkin:
(2,11)
(2.12)
(2.13)
(2.14)
bu erda, - to‘ldirilgan kovshni transport xolatigacha ko‘tarishda bosib o‘tiladigan
masofa;
- kovshni orkaga engashtirishda bosib o‘tiladigan masofa, m;
- bo‘shagan kovshni transport xolatigacha ko‘tarishda bosib o‘tiladigan
masofa, m;
-bo‘sh kovshni transport xolatidan pastgacha tushirishda bosib o‘tiladigan
masofa, m
- kovshni xarakatlanish tezligi, m/s;
To‘ldirilgan kovshni transport xolatigacha ko‘tarishda bosib o‘tiladigan
masofa S
2
bo‘sh kovshni transport xolatidan pastga tushirishda bosib o‘tiladigan
masofa S
g
ga teng (S
2
= S
g
) bo‘ladi. Xuddi shuningdek, kovshni orkaga
engashtirishda bosib o‘tiladigan masofa S4 bo‘shagan kovshni transport xolati-
gacha ko‘tarishda bosib o‘tiladigan masofa S
6
ga teng (S
4
= S
e
) bo‘ladi.
Amaliyotda yuklagichlarni ish siklining vakti xronometraj kuzatuvlari
asosida aniklanadi. Xronometraj kuzatuvlari xar bir ish shart-sharoitlarini anik
xisobga olib amalga oshiriladi. SHuning uchun xronometraj kuzatuvi asosida
aniklangan ish siklining vakti xisob-kitob usulida aniklangan ish siklining vaktiga
nisbatan to‘g‘rirok (anikrok) bo‘ladi.
Mexanik yuklagichlarni ekspluatatsion unumdorligini kuyidagi formula
yordamida aniklash mumkin:
(2.15)
63
bu erda, - smena vakti, soat;
- ortish-tushirish mashinalaridan vakt bo‘yicha foydalanish koeffitsienti
(kv= 0,5+0,75).
YUklagichni xarakatlanish mexanizmining yuritmasiga zaruriyatli kuvvat
kuyidagi formula orkali aniklanadi:
(2.16)
bu erda, - yuklagich mo‘tadil xarakatlanganida siljishdagi umumiy karshilik, N;
- yuklagichni xarakatlanish tezligi, m/s;
- uzatish mexanizmining foydali ish koeffitsienti (r|=0.9+0.95);
- o‘lchamlarni aylantirish (o‘tkazish) koeffitsienti;
- erkin tushish tezlanishi, m/s2.
YUklagich mo‘tadil xarakatlanganda siljishdagi umumiy karshilik, shamol
kuchi ta’siri va yo‘l nishabligini inobatga olmay, kuyidagi formula orkali
aniklanadi:
(2.17)
bu erda, - yuk massasi (yuklagichni nominal yuk ko‘tarishi), kg;
- yuklagichni o‘z massasi, kg;
- yurgizuvchi kurilma (tuzilma)ning siljishdagi karshilik koeffitsienti (2.1- jad.).
YUklagichning yuk ko‘tarish mexanizmi yuritmasiga zaruriyatli kuvvat
kuyidagi formula orkali aniklanadi.
(2.18)
bu erda, - yuklagichni ilib olish moslama (vilka, aravacha, rama, kovsh, strela va
x.k.)larining massasi, kg;
- yuk ko‘tarish tezligi, m/s;
-yuk ko‘tarish mexanizmining foydali ish koeffitsienti (0,75+0,85).
YUritmaning zaruriyatli kuvvati bo‘yicha elektr dvigatel tanlab olinadi.
Anik xisoblarda inersiya kuchlarini, shamol kuchi ta’sirini va yon nishabligini
inobatga olib tanlab olingan elektr dvigatel mashinani ishga tushirish vaktidagi
ortikcha yuklanishga tekshirib ko‘riladi.
2.1 - jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
