Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Ўрта мия.
Ўрта мия 4 тепалик пластинкаси ва мия оёқчаларидан ташкил 
топган. Бундан ташқари, қизил ядро, қора модда ва бош миядан чиқадиган, кўз 
соққасини ҳаракатга келтиувчи 3-4 жуфт ва 4 жуфт ғалтаксимон нервнинг 
ядролари бор. 
Ўрта мия ядролари фаолиятига кўра сезувчи ва ҳаракат ядроларига 
бўлинади. Ҳаракат ядролари организмда мускуллар тонусига бевосита таъсир 
этади. Сезувчи ядролар эшитиш ва кўришда иштирок этади. Ўрта мияси 
шикастланган одамда мускуллар тонуси сақланиб қолгани ҳолда тўғриловчи 
рефлекслар бузилади, чунки бош мия пўстлоқ қисми мускуллар тонусини 
бошқариб туради. Ўрта мияда яна катта ярим шарларга борадиган ўтказувчи 
йўллар жойлашган. ўрта мия иштирокида ҳосил бўладиган рефлекслар она 
қорнида ҳомилада шакллана бошлайди. Янги туғилган болада кўз қорачиғи 
рефлекси яхши ривожланган бўлади. Товуш ва тери таъсирига жавобан кўз 
қорачиғининг кенгайиши бола 10 ҳафталик бўлгандаёқ сэзилади. 2-3 ойликдан 

---

83 
бошлаб лабиринт рефлекси тўла намоён бўлади. Боланинг ёши ортиши билан 
танани маконда тутиб туриш рефлекси ҳам яхши ривожланиб боради. 
Янги туғилган болада ўрта миянинг вазни 2,5 г. Қизил ядро яхши ривож-
ланган бўлади. 
Оралиқмия.
Оралиқмия ўртамиянингюқорисида жойлашган. Оралиқ 
мияга - кўриш, бўртийўлари, бўртиқ ости қисми ва тиззасимон тана киради. 
Оралиқ миянинг бўртиқ ости қисми турли ёшда ривожланади. Бола этти ёшга 
киргунча табақалашади. Жинсий балоғатга этиш даврида бўртиқ ости қисми 
бош миянинг турли бўлаклари билан бевосита алоқадор бўлиб қолади. Орга-
низмдаги марказга интилувчи барча нерв толалари кўриш бўртиқларига келиб 
туташади. Кўриш бўртиқлари шикастланганда кўз бутунлай ёки қисман кўрмай 
қолади, бош оғрийди, фалажлик юз беради, уйқу бузилади. Бўртиқ ости қисм 
функционал жиҳатдан оқсил, ёғ, туз ва сув алмашинуви бошқарилишига 
боғлиқ. Бундан ташқари, у ердаги нерв марказлари тер ажралиши, иссиқликни 
бошқариш ва углеводлар алмашинувига таъсир этади. Гипоталамус ядролари 2-
3 ёшда шаклланади. Кулранг бўртиқ ҳужайралари диференциялашуви кечроқ, 
13-15 ёшда тугайди. Гипоталамус бош мия катта ярим шарларига нисбатан 
тезроқ шаклланиши кузатилади. 
Янги туғилган болада таъм билиш, ҳид, ҳарорат ва оғриқ таъсиротларига, 
аччиқ, нордон, шўр, ширинликка рефлектор реакциялар вужудга келади. 
Боғча ёши даврининг охирига бориб, пўстлоқ ва пўстлоқ ости ҳаракат 
нерв марказлари механизми маълум даражада мутаносиблашади. Бола ҳара-
катлари анча уйғунлашиб, 13 ёшда эса ўлчамлари катталараикидек бўлади. 
Янги туғилган ва 1 ёшгача бўлган болаларда иссиқликни бошқарувчи нерв 
марказлари яхши такомиллашган бўлади. Болаларда маза билиш, ҳароратга, 
оғриқ ва бошқа турли таъсуротларга жавоб қайтариш рефлекси ёш катталашган 
сари ортиб боради.