A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

‘Atom o g ‘irliklari Mendeleyev jadvalidan olinadi. Oksidning molikulyar og'irligi
elementlar atom og‘irligi yig‘indisidan tashkil topadi; masalan S i0 2 uchun u
28,1x16,0=60,1.
31

---

Shunday qilib, minerallaming kimyoviy formulasi PbCuSbS
3 
shaklida yozilishi kerak.
2) Qizil tosh (Janubiy Ural) konidan topilgan rodonitning 
kimyoviy analizi ma’lumotlari:
Bu mineralning formulasini (Mn, Ca), OC\>Si02yoki (Mn, Ca) 
S i0 2 shaklida ifoda etish mumkin.
Kimyoviy analiz uchun boshqa chet moddalar aralashmasidan 
butunlay xoli boMgan mineralni ajrataolmaslik hollari ham boMishi 
mumkin. Bunday hollarda kimyoviy analizdan olingan m a’lumot- 
lami hisoblab chiqishi bizni qiziqtirayotgan mineral tarkibida chet 
aralashmalar ko‘p boMmasa va uning mineralogik tabiati maMum 
boMsa, taxminan mikroskopda tekshirishdan olingan maMumotlami 
e’tiborga olgan holda bajarishga to‘g‘ri keladi. Agar mineral 
tarkibida ishtirok etuvchi aralashmalar juda ko'p boMsa, hisoblab 
chiqilgan mineral tarkibi doimo to‘g‘ri boMavermasligi mumkin.
Kimyoviy analiz uchun boshqa chet moddalar aralashmasidan 
butunlay holi boMgan mineralni ajratolmaslik hollari ham boMishi 
mumkin. Bunday hollarda kimyoviy analizdan olingan maMu­
motlami hisoblab chiqishni bizni qiziqtirayotgan mineral tarkibida 
chet aralashmalar ko‘p boMmasa va uning mineralogik tabiati 
maMum boMsa, taxminan mikroskopda tekshirishdan olingan 
maMumotlami e’tiborga olgan holda bajarishga to‘g‘ri keladi. Agar 
mineral tarkibida ishtirok etuvchi aralashmalar juda ko‘p boMsa, 
hisoblab chiqilgan mineral tarkibi doimo to‘gcri boMavermasligi 
mumkin.
Spektral analiz
Spektral analiz mineralogik tekshirish ishlarida nihoyatda 
keng qoMlanilmoqda. Ko‘p hollarda dahandam yordamida aniqlash 
usulining o‘mini egallamoqda, ayniqsa laboratoriya sharoitlarida 
keng miqyosda foydalanilyapti. Ma’lumki, mineral tarkibida ishtirok 
etuvchi kimyoviy elementlaming aniqlashning shu usuli har qaysi 
kimyoviy elementning yetarli darajada qizdirilganda o‘zidan 
spektroskop yordamida tekshiriladigan toMqin uzunligida nur 
chiqarishiga asoslangan. Spektral analizning muhim afzalligi
32

---

minerallar tarkibidagi metall kationlari tez va to‘g‘ri aniqlashidir. Bu 
qalay, molibden, indiy, germaniy, galiy, kadmiy va shular kabi 
boshqa qimmatli nodir metallarni aniqlashda muhim ahamiyatga 
egadir. Buning ustiga bir qator metallar uchun ularning taxminiy 
miqdorini aniqlash usuli ham ishlab chiqilgan. Shunday analiz 
uchun talab etiladigan materialning miqdori bir necha milligramm 
bo‘lishi mumkin. Bu esa usulning muhim afzalligidir.