Toshkent davlat yuridik universiteti shaxsiy rivojlanish

Darvoqe:
 Psixologlar tadqiqotlariga ko‘ra, 85 foiz insonlar boshqa 
odamlar to‘g‘risidagi ilk fikrini tanishuvning dastlabki 10–20 
soniyasida hosil qiladilar. Dastlabki taassurot uzoq vaqt turadi va uni 
o‘zgartirish uchun ancha harakat qilishga to‘g‘ri keladi.
Imijning asosiy tarkibiy qismlari: 

shaxsning ob’ektiv tashqi jihatlari (mimika, motorika, ovoz 
tembri) 

o‘ziga xos hatti-harakatlar (nutq odati va uslubi, kiyinish uslubi 
va qadam bosishi) 

ijtimoiy va professional tavsifi (ma’lumoti, ijtimoiy mavqei, 
kasbi) 

o‘zi to‘g‘risidagi fikri (atrof-olamda o‘zini shaxs sifatida qanday 
tasavvur qiladi?) 

vositachilar – ommaviy kommunikatsiya vositalari yordamida 
yaratilgan ommaviy obraz 

---

179 
O‘z imiji ustida ishlashning ahamiyati nimada? 
Biz o‘zimizni har kuni vitrinaga qo‘yamiz: sotuvchilar, hamkasblar, ish 
beruvchilar, dugonalar, do‘stlar, sevgilimiz oldida. Bu savdo-sotiqning
bahosi – baxt, shaxsiy muvaffaqiyat, xotirjamlik va qulaylik. O‘zni taqdim 
eta bilish, ya’ni o‘zi to‘g‘risida chiroyli tasavvur uyg‘ota bilish kundalik 
muloqotda, kasbiy faoliyatda, intim vaziyatlarda muhim rol o‘ynaydi. 
Amerikaning besh nafar prezidenti (Kennedidan tortib Kartergacha) imijini 
yaratgan imijmeyker Lilian Braunning fikriga ko‘ra, “kasbiy bilim, 
ko‘nikmalaringiz sizni ish va xizmat o‘sishingizni ta’minlab bera olmaydi”. 
Qanchalik g‘alati eshitilmasin, tasavvur mexanizmi shundayki, 
odamlar kitobga – muqovasiga, mahsulotga – o‘ramiga, insonga esa 
tashqi ko‘rinishiga qarab baho beradilar. Siz buni istaysizmi-yo‘qmi, 
sizdan taralayotgan signallar boshqa odamlar tomonidan muayyan tarzda 
qabul qilinadi va siz bunga qarshilik qilolmaysiz. Istalgan kishi siz bilan 
birinchi bor uchrashar ekan, siz haqingizda axborot yig‘a boshlaydi: 
kiyinish uslubingiz, o‘zingizni tutishingiz, hatti-harakatlaringiz, 
ovozingiz, nutqingiz va h.z. 
Frederik X. Vents o‘zining “Ajoyib ko‘nikmalarga o‘rgatish” 
kitobida tabassum ham inson imijiga ta’sir ko‘rsatadi, deb ta’kidlaydi. 
1.
Tabassum bizni jozibador qiladi.
2.
Tabassum kayfiyatimizni o‘zgartiradi. 
3.
Tabassum stressni yengadi. 
4.
Tabassum immun tizimimizni mustahkamlaydi. 

---

180 
5.
Tabassum muvaffaqiyatli inson siymosini yaratadi. 
Birinchidan, insonning tashqi ko‘rinishi, yuz ifodasi, nigohi, qomati, 
hatti-harakati, qadam tashlashiga qarab uning bo‘layotgan voqealarga 
munosabati haqida fikr yuritish mumkin. Yaxshi yaratilmagan imij 
insonga haqiqiy fazilatlarini, o‘z imkoniyatlarini namoyon etishda 
halaqit beradi. Imij va karyera o‘rtasida bevosita bog‘liqlik bor, ayniqsa, 
boshqaruv, moliya, savdo kabi sohalarda.
Ikkinchidan, ko‘pgina kompaniyalarda xizmat ko‘rsatuvchi 
personal, ishchilar va hatto birinchi bo‘g‘in ish boshqaruvchilari 
uniformada yurishadi. O‘rta va yuqori bo‘g‘in ish boshqaruvchilari 
uchun tashqi ko‘rinish standartlari anchayin keyin boshlandi. Biroq tez 
rivojlandi. 
Bugungi 
kunda 
jiddiy 
kompaniyalar 
o‘z 
ish 
boshqaruvchilarining tashqi ko‘rinishiga muayyan talablarni ishlab 
chiqishgan.
Uchinchidan, o‘zing birga ishlaydigan va o‘zaro munosabatda 
bo‘lgan odamlar bilan murosa qilish uchun to‘g‘ri yaratilgan imij zarur. 
Buning uchun quyidagilar mavjud:
Ish kiyimi kodeksi yoki dresskod – bu ishga qanday kiyinish 
kerakligi haqidagi qoidalar to‘plami va kiyim, oyoq kiyimda biror-bir 
firma yoki lavozimga tegishlilikni bildiruvchi belgilar tizimi. Kiyimga 
xalqaro talablar standartlari, moda injiqliklariga qaramay, barqaror. 
Xalqaro ishbilarmonlik etikasida korporativ stilga muayyan talablar 
mavjud.

Kostyum erkaklar va ayollar uchun ham ish uniformasi 
hisoblanadi. 

---

181 

Aksessuarlar uncha katta va murakkab, bachkana bo‘lmasligi 
kerak: yaxshi soat, mo‘jaz ziraklar, nikoh uzugi va b.

Kiyimda turli rasmlar, yozuvlar bo‘lmasligi kerak.

Yubka haddan tashqari tor va kalta bo‘lmasligi lozim.

Oyoq kiyim poshnasi o‘rtacha, tumshug‘i yopiq bo‘lishi kerak. 
Ayollar chulki yoki kolgotkida bo‘lishi lozim.

Ayollar ko‘zga keskin tashlanmaydigan darajada lab va ko‘z 
bo‘yoqlaridan foydalanishlari mumkin.

Ish joyida ayollar yubka, kofta yoki jemperda, erkaklar esa 
kostyum, ko‘ylak, galstukda bo‘lishlari kerak.

Erkaklar uchun kalta yengli ko‘ylaklarni kiyishga issiq kunlarda 
ruxsat beriladi.