Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

Boʻrini yoʻqlasang qulogʻi koʻrinadi
oʻzbek xalq maqoli kelib chiqishi 
quyidagicha izohlanadi. “Bu- avlod-ajdodlarimizning irim-sirimlariga borib taqaladigan 
maqollardan. Oʼtmishda koʻchmanchi chorvadorlar oʼz qoʼylariga vaqti-vaqti bilan 
hujum qilib turadigan boʼrining nomini tilga olishdan hazar qilardilar. Majoziy maʼnosi: 
«yomon niyatni koʻnglingga ham keltirma, tilingga ham olma, zero bu yomon niyat 
oʼzingga urishi mumkin. Birovni yoʻqlab turganda toʼsatdan, kutilmaganda oʼsha odam 
kirib kelganda hazil-mutoiba yoʼsinida shu maqol aytiladi”.
168
Bu maqolga fransuzcha 
muqobil: 
Quand on parle du loup, on en voit la queue
. Tarjimasi: Boʻri haqida gapirilsa, dumi 
koʻrinadi. 
S’utilise quand on est en train de parler d’une personne et qu’elle apparaît 
alors.( Biror kishi haqida gapirganda oʻsha odam paydo boʻlgan holatda ishlatiladi.) 
- Tu sais que Jean a acheté une nouvelle voiture ? (Jan yangi mashina sotib olganini 
bilasizmi?) 
- Tiens, le voilà ! (Qara, mana u!) 
 
168
Shomaqsudov Sh., Shorahmedov.Sh. Hikmatnoma.-T.,1990 

---

647 
- Quand on parle du loup, on en voit la queue. (Boʻri haqida gapirganda, uning dumini 
koʻramiz.)
169
 
Bu iboraning etimologiyasiga nazar tashlaymiz. XVI asrda qoʻllanila boshlangan. 
Iborada boʻrining tanlanishi oʻsha davr e’tiqodlarini koʻrsatadi. Boʻri koʻrgan odamiga 
tashlanib, birinchi boʻlib kishini ovozidan mahrum qilgan. Shuning uchun odamlar 
boʻrining xirillagan tovushini eshitishlari bilan boʻriga yem boʻlmaslik maqsadida oʻz 
ovozlarini chiqarmay turishgan. Keyinchalik bu gap maqolga aylanib ketib suhbatda 
gapirib turilgan shaxs paydo boʻlsa, u haqida gapirishni toʻxtatishgan. Hozirgi paytga 
kelib, bu maqol shunchaki oʻzi haqidagi gap ustidan chiqib qolgan shaxsga nisbatan 
ishlatiladi. Koʻrib turganimizdek, ikki xalq maqolida ham obraz qilib boʻrini uchratamiz. 
Maqollar qoʻllanilish oʻrni va anglatadigan ma’nosi bir xil. Ammo ulardagi 
lingvokulturologik belgi farqlidir. Bizda ushbu maqolning kelib chiqishini irim-sirimlar, 
urf-odatlarga borib taqalgan boʻlsa, fransuzlarda esa bu-hayvonni kuzatish orqali yuzaga 
kelgan. Xalqimizda yomon narsalarni oʻylamaslik, xayolidan kechirmaslik, koʻngilni 
xira qiladigan gaplardan va holatlardan yiroq boʻlish haqida koʻp gapiriladi. Shularning 
natijasini esa ushbu maqolimizda koʻrib oʻtdik. Bu maqolning qoʻllanilishi haqida 
hozirgi kunda kelib yana qoʻshimchalar kiritilgan. Agar biz biror inson haqida 
gapirayotgan mahalimiz shu inson paydo boʻlib qolsa, “Boʻrini yoʻqlasa, qulogʻi 
koʻrinadi,- deydilar. Xizrni yoʻqlasak boʻlarkan” kabi jumlalarga duch kelamiz. Lekin bu 
yerda eslanib turilgan odamning yomon illatlari mavjudligi yoki uning salbiy xarakteri 
haqida emas, yaxshilik haqida gapirish va kelgan odamning ham fazilatlarga boyligi 
nazarda tutiladi.