Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

Название публикации:
«OʻZBEK VA FRANSUZ TILLARIDA ZOONIM 
KOMPONENTLI FRAZEMALARDA MILLIY MENTALITETNING AKS ETISHI» 
Annotatsiya. 
Maqola oʻzbek va fransuz tillaridagi zoonim komponentli 
paremialar va ularning lingvokulturologik xusususiyatlarini oʻzida aks ettiradi. 
Maqolada maqollardagi milliy-madaniy jihatlarini tilda kas etishi chogʻishtirib tahlil 
qilinadi. 
Kalit soʻzlar: 
lingvokulturologiya, paremia, maqol, ibora, expression.
 
Xalq yaratgan ma’naviy madaniyatning yaxlit bir butunligi bu albatta oʻsha 
xalqning maqollari hisoblanadi. Maqollarni chuqurroq tahlil etish va ularning turli
tillardagi milliy-ma’daniy hamda umumbashariy qadriyatlarini aks etishi orqali
oʻrganish hozirgi zamon tilshunosligining dolzarb muammosi boʻlib kelmoqda. 
Chogʻishtirib oʻrganadigan boʻlsak, dunyodagi barcha tillar oʻziga xos xususiyatlarga 
ega ekanligini koʻrishimiz mumkin va aynan shu fenomen turli tillarni bir-biridan 
ajratadi. Lekin shu narsa ma’lumki, til oʻrganuvchilar oʻziga begona boʻlgan tilni ona
tili va shu til oʻrtasida ma’lum bir bogʻliqlik asosida oʻzlashtiradi. Bu tillar ma’lum 
bir kategoriyalar ostida birlashadi. Bu kategoriyalarda grammatik kategoriyalar, leksik-
semantik kategoriyalar, funksiyanal kategoriyalarga oʻxshagan lisoniy belgilar kiradi.
Demak, umumlashtiruvchi kategoriyalar tillardagi universallikni ta’minlaydi. Shu
asnoda, maqollar har bir tilda uchraydigan oʻziga xos til birligi ekan, ularda ham 
umumiylik mavjud. 
Koʼpgina maqollarning toʼgri va majoziy maʼnolarini aniq dalillar, shak-shubhaga 
oʼrin qoldirmaydigan qatʼiy xulosalar asosida toʼlaqonli ifodalab berishning imkoni yoʼq, 
albatta. Shunday hollarda tadqiqodchi ilmiy faraz qilishga majbur buladi. Fransuz 
maqollari va iboralarini izohlash bilan shugʻullangan olim А.G.Nazaryan bu xususda 
shunday xulosaga kelgan: “...Muayyan iboraning xususiyatlarini har tomonlama hisobga 
olish va semantik tuzilishini batafsil tahlil etish asosida qilingan gipoteza uning kelib 

---

645 
chiqishini yoritishga qoʼshimcha nur baxsh etishi mumkin. Idiomatizmning faraz 
qilingan etimologiyasini hujjat bilan isbotlash va misollar yoki dalillar bilan 
mustahkamlash mumkin boʼlmagan hollarda uning shunday boʼlishi ehtimoldan xoli 
emasligini koʻrsatmoq juda muhimdir. Bu narsa muayyan idiomatizmni tadqiq etishni 
ancha ilgariga surishi va bizni uning aniq etimologiyasiga yaqinlashtirishi mumkin”.
165
Quyida oʻzbek va fransuz tillari paremiologiyalarinning hayvonlar nomi bilan 
bogʻliqlarini chogʻishtirib oʻrganamiz va ulardagi lingvokulturologik xususiyatlarni 
tahlil etamiz. Oʻzbek xalq maqollaridan: