M. Y. Ayupova

Tekshirish uchun savol va topshiriqlar:
1. N u tq k a m c h ilig ig a eg a b o 'lg a n b o la la rg a m o 'lja lla n g a n m ax su s 
m uassasalarning asosiy turlarini (xalq m aorifi va so g iiq n i saqlash tizim idagi) 
tavsiflab bering.
2. L o g o p e d n in g o ta - o n a la r b ila n o lib b o ra d ig a n is h la r in in g asosiy 
yo'nalishlarini ochib bering.
3. O g 'ir n utq kam chiligiga ega b o ig a n bolalar m aktabidagi tuzatuvchi ta ’lim 
vazifalarini yoritib bering.
4. K atta yoshdagi aholiga logopedik yordam ko'rsatish haqida gapirib bering.
5. Logopedik kabinetni jihozlashga qo'yiladigan talablarni yoritib bering.
6. Turli tipdagi m uassasalar logopedining hujjatlarini ayting.
7. M axsus miiassasalarga borganda ishni tashkil etish sharoitlarini aniqlang.
8. Logopedik kabinet va logopedning hujjatlari bilan batafsil tanishing.
532

---

25-BOB. MAXSUS MUASSASALARGA BOLALARNI
SARALASH
N u tq kam chiligiga ega b o 'lg a n bo lalarg a m o ija lla n g a n m axsus 
m uassasalar ta rm o g ‘ining m uvaffaqiyatli rivojlanishi logopediya fani 
sohasida yangi tadqiqotlarning tuzilishiga im kon yaratadi.
Bunga quyidagilar kiradi:
— n u tq k a m c h ilik la rin i tash x isi va d iffe re n sia l tash x isn i n u tq
kam chiliklarini boshqa kam chiliklardan farqlash, ayrim hollarda tashqi 
holatdan o ‘xshash, am m o paydo bo'lish tabiatiga k o 'ra turlicha va turli 
tuzatish rnetodlarini talab qiladigan kam chiliklarni b artaraf etish im konini 
yaratish;
— turli n u tq buzilishlariga ega b o ig a n bolalardaga kam chiliklarni 
aniqlashning eng optim al yosh m uddatlarini aniqlash va o 'z vaqtida 
differensial o'q itish n i tashkil etish;
— og'zaki (m aktabgacha tarbiya yoshda) va yozm a nutq (m aktabda) 
buzilishlari o'rtasidagi o 'z aro bogiiq lik n i o'rganish;
— m aktabgacha tarbiya m uassasalarida nutq kam chiliklarining oldini 
olish ishlarini nazariy jihatdan asoslash;
— n u tq kam chiligiga ega b o ig a n m aktabgacha yoshdagi bolalarning 
rivojlanishidagi o'zig a xos xususiyatlarni o'rganish;
— turli nutq kam chiligiga ega b o ig a n m aktabgacha tarbiya yoshidagi 
bolalarni o'qitish m azm uni va rnetodlarini ishlab chiqish;
— tegishli hujjatlar va tashkiliy m asalalarni ishlab chiqish.
N u tq kam chiligiga ega b o ig a n bo lalarg a m o ija lla n g a n m axsus 
m uassasalarda bolani har tom onlam a rivojlantirishni k o 'zd a tutgan holda, 
o 'qitish va tarbiyalash ishlari maxsus dastur asosida izchillik bilan amalga 
oshiriladi.
O g 'ir nutq kam chiligiga ega b o ig a n b olalar om m aviy b og 'cha yoki 
u m u m ta iim m aktablariga borsalar, ulardagi n u tq kam chiliklari dastur 
m a te ria lla rin i t o i i q o 'z la s h tiris h la rig a to 's q i n l ik q ila d i, u m u m iy
rivojlanishlariga salbiy t a ’sir ko'rsatadi, b a’zi ho llard a esa xarakterning 
salbiy xususiyatlari paydo b o iish ig a sababchi b o ia d i, kelgusida ijtimoiy 
va m ehnat ko'nikm alarida qiyinchiliklar keltirib chiqaradi.
Bolalardagi n utq kam chiliklarini o 'z vaqtida aniqlash va ularni tibbiy 
pedagogik ko'rikka yuborish bolalar poliklinikasi logopedi, pediatr, psixiatr 
va nevropatolog, b o lalar bog'chasi va om m aviy m ak tab logopedlarining 
asosiy vazifalaridir.