M. Y. Ayupova

26-BOB. NUTQ KAMCHILIKLARINI OLDINI
OLISH
Dunyo miqyosidagi statistik m aiu m o tlarg a ko‘ra nutq nuqsonlarining 
soni k o ‘payib borm oqda, shuning uchun bolalar va o ‘sm irlarda nutq 
kam chiliklarini oldini olish dolzarb m uam m o b o iib qolgan.
Bizning m am lakatim izda nutq kam chiliklariga ega bolalar bilan olib 
bo rilad ig an k o rrek sio n -tarb iy av iy va pedagogik ishga k a tta e ’tib o r 
qaratilm oqda. N utq kam chiliklarini erta aniqlash, korreksion ta i i m va 
tarbiyani tashkil qilish va taiim -tarb iy an in g uslublari masalasini hal qilish 
b o ‘yicha m a’lum m iqdorda yutuqlarga erishilgan.
K o‘p hollarda maxsus ta ’sir etish y o ila ri orqali bolalardagi turli xil 
nu tq patologiyalarini oldini olishga erishilm oqda.
Bolalardagi nutq kamchiliklarini o 'z vaqtida oldini olish nerv- psixik 
kasalliklami oldini olish bilan uzviy bogiiqdir. Bu davolash, pedagogik va 
ijtimoiy ta’sirlami o ‘z ichiga olgan kompleks tadbirlar orqali amalga oshiriladi.
Bolalar poliklinikasi mutaxassislari doim iy dinam ik kuzatuv bilan bir 
qatorda 14 yoshgacha b o ig a n bolalarni poliklinikadan tashqari m aktab 
va maktabgacha tarbiya muassasalarida ham profilaktik ko‘rikdan o ‘tkazib 
tu r a d ila r . B o la la r m u a s s a s a la rid a g i p e d a g o g va s h ifo k o rla r n in g
hamkorligidagi ishi bolalar so g iig id a g i kam chiliklarni, nutq rivojlanishiga 
ta ’sir k o ‘rsatuvchi yoki nutq kam chiliklarini keltirib chiqaruvchi tu g ‘ma 
va orttirilgan kasalliklam i erta aniqlashga im kon beradi.
N utq kamchiliklarini oldini olish m uam m osi haqida gapirganda bola 
nutqining norm ada rivojlanishi uchun zaruriy om illarni o'rganish va bilish 
juda m uhim dir. Bu m a iu m o tla r bola nerv-psixik holatining m uhim
ko'rsatkichi hisoblanuvchi nutq rivojlanishiga bevosita taalluqlidir. U ning 
vazifasi asosan nutq ontogenezining yosh bosqichlarini o'rganish va 
ijtimoiy shart- sharoitlarni aniqlashdan iboratdir. N u tq kam chiliklarining 
oldini olish m uam m osin i o 'rg an ish ja ra y o n id a b olalarn i psixologik 
tarbiyalash bo'yicha norm ativ va tavsiyalar, bola psixik qobiliyatining 
rivojlanishi im koniyatlarini yaratish va qo'llash b o 'y ich a norm ativ va 
tavsiyalar, aholi o ra sid a o m m aviy tib b iy -p e d a g o g ik p ro p a g a n d a n i 
rivojlantirish bo'yicha tavsiyalar ishlanadi.
Aholiga logopedik yordam ko'rsatishning m u him yo'nalishlaridan 
biri nutq kam chiliklarini oldini olish hisoblanadi.
Logopediyaning ana shu alohida tarm o g'i oldida quyidagi vazifalar 
turibdi:
a) nutq kam chiliklarini oldini olish — birlam chi prafilaktika;
b) nutq kamchiliklarini surunkali shakllarga aylanishining oldini olish
— ikkilamchi profilaktika;
d) n u tq k a m c h ilik la rig a ega s h a x s la rn in g ijtim o iy — m e h n a t 
adaptatsiyasi — uchlam chi profilaktika.
542

---