M. Y. Ayupova

Bolalarni qabul qilishga oid tavsiyalar
O g i r nutq kam chiligiga ega b o ig a n bolalar m aktabining o ‘quvchilar 
tarkibi o'zgarib turadi. M aktabga bolalar faqat b oshlan g 'ich sinflarga 
em as, balki, agar bolalar a w a l um um iy ta i im m aktabida yoki boshqa 
tipdagi m aktablarda t a i i m olgan b o 'lsa, yuqori sinflarga h am qabul 
qilinishi m um kin.
I b o 'lim sinflariga o 'quvchilar nutqiy holatlariga qarab qabul qilinadi. 
S inflar bolalardagi n u tq n in g um um iy rivojlanm aganlik d arajalari va 
u l a r n i n g u m u m t a i i m ta y y o r g a r li g in i h is o b g a o lg a n h o ld a
kom plektlashtiriladi.
I b o 'lim d a "O g 'ir n u tq kam chiligaga ega b o 'lg an b olalar m axsus 
m aktabi haqidagi nizom ’ga muvofiq tayyorlov sinflari ham tashkil etiladi.
Tayyorlov sinflariga m aktabgacha tarbiya m uassasalarida b o 'lm ag an, 
birinchi darajali nutqi um um iy rivojlanm agan 6—7 yoshli bolalar qabul 
qilinadi.
1-sinfga tayyorlov sinflaridan va boshqa m uassasalardan (u m u m ta iim
m aktablari, nutq kam chiligi bo'lgan bolalarga m o'ljallangan b og'ch alar) 
kelgan II, III darajali n u tq i u m um iy rivojlanm ag an h a m d a o 'q u v
predm etlari bo 'y ich a bilim va m alakalarga ega b o 'lg an bo lalar qabul 
qilinadi.
539

---

I b o iim n in g boshqa sinflariga u m u m ta’lim m aktablaridan kelgan va 
turli darajadagi nutqi um um iy rivojlanmagan bolalar qabul qilinadi.
Ayrim hollarda, bolalarga logopedik yordam berish im koniyatlari 
b o im ag an d a , tovushlar talaffuzida og‘ir buzilishlar bo'lgan bo lalar nutq 
m aktabining 1-sinfiga qabul qilinadilar.
B olalar nutqidagi kam chiliklar b arta raf etilgach, u lar o'qishlarini 
om m aviy m aktabda davom ettiradilar. Shuning uchun I b o ‘lim ning IV- 
VI sinflari u yoki bu sabab bilan nutq m aktabiga kira olm agan bolalar 
bilan to ‘ldirib boriladi.
N utq maktabining u yoki bu sinflariga qabul qilishda birinchi navbatda 
quyidagilar, ya’ni:
— m atem atika va u m u m ta’lim m aktabining boshqa fanlari bo'yicha 
boladagi bilim va m alakalar qaysi sinf talabiga javob berishi;
— og'zaki va yozm a nutq kam chiliklarini b artaraf etishda qanday 
tuzatish ishlariga muhtojligi;
— bu ishlar aynan shu sinfda am alga oshirilishi m um kinligi hisobga 
olinadi.
Boshlang'ich sinflarga turli nutq buzilishlariga (alaliya, dizartriya, 
rinolaliya, duduqlanish va boshqalar) ega bo 'lgan bolalar qabul qilinadi. 
S in fla rd a o 'q u v c h ila r soni y etarli b o 'lg a c h , o 'q itis h n in g b irin c h i 
boshlang'ich davrida nutq buzilishlarining xarakteri va tabiatiga ko'ra 
bolalarni differensial o'qitish, parallel sinflarni tashkil etish y o ii bilan 
am alga oshirishni nazarda tutish lozim dir.
Agar o'quv ishlari jarayonida u yoki bu bola nutqidagi kam chiliklar 
bartaraf etilgan b o is a , bola o 'z o'qishini, om m aviy m aktabda davom 
ettirishi mum kin. Bunda tum an yoki shahar xalq ta iim i b o iim la ri nutq 
m aktabi direktoridan zarur b o ig a n m ateriallarni olgach, bolani om m aviy 
m aktab ning tegishli sinfiga yuborishi lozim . O m m aviy m ak tab n in g
direktori va pedagoglar kengashi maxsus nutq m aktabidan o'tkazilgan 
bolaning muvaffaqiyatli o'qishi uchun kerakli sharoitlarni yaratm oqlari 
lozim.
Agarda o'qish jarayonida bola o'zining rivojlanish im koniyatlari bilan 
n u tq m aktabiga m uvofiq kelm asligi aniqlansa, u n d a bun day bolalar 
qaytadan tibbiy pedagogik komissiyadan o 'ta d ila r h am d a o'qituvchi va 
logoped xulosalari bilan ular yordam chi m aktabga yoki zaif eshituvchi 
bolalar m aktabiga yuboriladi.