M. Y. Ayupova

Ishni tashkil etish. M axsus guruhlarda logopedning hujjatlari
Logopedik ish jarayonining to 'g 'ri tashkil etilganligi m aqsadi nutq 
kam chiliklarini to 'g 'rila sh d a n iborat bo'lgan tuzatish ishining sifati bilan 
belgilanadi.
Ishni to 'g 'ri tashkil etishda quyidagilar k o 'zda tutiladi: bolalarni o 'z
vaqtida tekshirish, m ash g 'u lo tlar jadvalini to 'g 'ri tuzish, har bir bola 
b ila n olib b o rila d ig a n in d iv id u a l ish n i u m u m iy re ja g a m u v o fiq
rejalashtirish, frontal m ashg'ulotlarni olib borishda ularni zarur jihozlar, 
k o 'rg azm ali q u ro lla r bilan jih o z la n ish i va guruh tarb iy ach isi bilan 
logopedning birgalikdagi ishlari.
Logopedik tekshirish
Guruhga qabul qilingan bolalar mukammal logopedik tekshiruvdan
o'tkaziladi
B olalarni tekshirish uchun logoped o 'q u v yilning ikkita b irin chi 
haftalarini ajratadi. Keyinchalik tekshiruv natijalari m ashg'ulotlar vaqtida 
bolani kuzatish natijalari bilan to'ldirilishi m um kin. Shu bilan b ir vaqtda 
talaffuzni tuzatish ustida ish boshlanadi ham da rejaga m uvofiq frontal 
m ashg'ulotlar olib boriladi, bu haqda quyida bayon etiladi.
T ek sh irish m axsus " N u tq k arta si"d a k o 'rsa tilg a n reja aso sid a 
o'tkaziladi.
471

---

Nutq kartasi
Bolaning guruhga kelgan v a q t i ............
Ismi, fam iliyasi...........................................
t
I
Yoshi .............................................................................................
Uy m a n z ili...................................................................................
Qaysi bog‘cha tom o n id an yuborilgan (№ , vaqti, manzili)
O ta-ona shikoyati
N utq shakllanishi haqidagi m a iu m o t
U m um iy motorikasining holati..............
Eshitishi.......................................................
B o la n in g u m u m iy r iv o jla n is h i.
Diqqati, ish qobiliyati
N utqning um um iy tom onlari (sur’ati, ovozi, artikulatsiyasi, nafas 
o lish i)..........................................................................................................................
A r t i k u l a t s i o n
a p p a r a t i n i n g
h o l a t i
( t u z i l i s h i ,
harakatlanishi)...........................................................................................................
Tovushlar talaffuzi va farqlanishi.........................
N u tq n in g to v u sh sostavli analizi va sintezi
M urakkab b o ‘g ‘in sostavli s o 'z la m in g talaffu zi
N utqning gram m atik qurilishi.
Lug‘ati.................................................................................................................
Logopedik tekshiruvni tugatib, individual ish rejasini tuzgandan s o iig
logoped tarbiyachiga h a r b ir bolaning nutqi shakllanishidagi asosiy 
kam chiliklarni aytib va ko'rsatib beradi (nutq kartasiga muvofiq), ayniqsa 
n utqi shakllanishida o g 'ir kam chiliklarga ega b o 'lg a n b o lalar b ilan
o 'tilad ig an tuzatuvchi t a i i m m azm uni ustida t o i i q to 'x ta lib o 'ta d i. 
Logoped ta iim n in g turli davrlarida alohida bolalar nutqiga talab lar 
belgilaydi.
Shu bilan birga h a r b ir tarbiyachi bolalarning tovushlar talaffuzidagi 
k a m c h ilik la rn i esh itish i, n u tq b u zilish la rin i an iq ta s a w u r q ilish i,
472

---

tovushlarning nutqqa qo'y ish n in g asosiy usullarini egallagan bo'lishi, 
bolalarning n utqini kuzatish h am d a m ash g 'u lo t va m ashg'ulotlardan 
tashqari vaqtlarda ularning individual im koniyatlarini hisobga olgan holda 
tu z a tish u c h u n qaysi b o la d a q a n d a y to v u s h la rn i n u tq g a q o 'y is h , 
m ustahkam lash yoki differensiatsiyalash zarurligini bilishi kerak.