M. Y. Ayupova

Korreksion ishning III davrida olib boriladigan logopedik ishlar
mazmuni
Korreksion t a ’lim ning uchinchi davrini asosiy vazifalari quyidagilar:
— nutqqa qo'yilgan barcha tovushlarni m ustahkam lash;
— tovush analizi m alakalarini m ustahkam lash;
— nutqning leksik gram m atik tom onini takom illashtirish.
Korreksion ta ’lim ning so'nggi davrining m aqsadi nutqiy m uloqot
sharoitida fonem atik idrok va to 'g 'ri tovush talaffuzi k o 'n ik m alarini 
m ustahkam lashdir. Bu ishda mustaqil nutqda faqatgina tovushlarni to 'g 'ri 
talaffuzini shakllantiribgina qolm ay, balki bolalarning lug'atini boyitish, 
nutqining gram m atik tuzilishini takom illashtirish, nutqning tem p i va 
m e lo d ik in ta ts io n to m o n in i riv o jla n tirish , ta k o m illa s h tiris h g a oid 
m ashg'ulotlar ham m uhim aham iyat kasb etadi.
Korreksion t a ’lim ning uchinchi davrida bolalarda tovush analizi 
malakalarini shakllantirishga oid korreksion ishlar davom ettiriladi. Bunda ish 
harakatning quyidagi algoritmidan foydalaniladi: so'zdagi tovushlarni baland 
ovozda takrorlab, to'g'ri talaffuz qilish; so'zdagi har bir tovushni eshitish va 
uni qo'shni tovushdan ajrata bilish; so'zdagi tovushlarni navbat bilan aytish, 
fiksatsiya yo'li bilan so'zlardagi tovushlarning soni va ketma- ketligini aniqlash.
S o'zning tovush tarkibiga oid analiz ishlari h ar bir bolaga individual 
yondoshilgan holda olib boriladi.
Logopedik m ashg'ulotlarda alohida operatsiyalami bajarish bilan birga 
nutqiy m aterialning analiz va sintezi bilan b o g iiq ham m a aqliy ish 
harakatlar tizimi qayta ishlanadi.
470

---

Bolalarda bajarilgan ish harakatlar algoritmining asta sekin shakllantirib 
va m ustahkam lab borib, aw al logoped rahbarligida so'ngra bolaning o'zini 
so 'z , b o 'g 'in , tovushning analiz-sin tez qila olishini m ustaqil nazo rat 
qilishga va o 'z ishini baholashga o'rgatiladi.
Korreksion t a ’lim ning m u him vazifalaridan biri oppozitsion va t o 'g ‘ri 
talaffuziga erishilgan to v u sh lar differensiatsiyasiga oid m ash g 'u lo tlar 
hisoblanadi. U shbu m ash g 'u lo tlard a artikulatsion va akustik belgilari 
jih a tid a n o 'x s h a sh to v u s h la r d iffe re n sia tsiy a sig a o id tu rli u s u lla r 
qo'llaniladi. M ashg'ulotlarda bolalar diqqati, xotira, tafakkur operatsiyalari 
(analiz, sintez, solishtirish, um um lashtirish), nazorat va o 'z -o 'z in i nazorat 
qilish, m ustaqillikni rivojlantiruvchi ishlar olib boriladi.
Tarbiyachi bilan olib boriladigan m ashg'ulotlarda bolalarning atrofdagi 
predm etlar va hodisalar haqidagi tasaw u rlar hosil qilish va ularni bir 
tizimga solish, tabiiy va ijtim oiy hodisalar bilan tanishtirish bilan bir 
vaqtda bolalarning lug'at boyligi kengaytiriladi, so'zlashuv va hikoya nutqi 
rivojlantiriladi.
Shunday qilib, bolalar nutqi turli y o 'llar bilan rivojlantirib boriladi, 
lekin bir m aqsadni— ta ’lim va tarbiya berish jarayonida bolalarning nutqiy 
taraqqiyotidan kam chiliklarni yo'qotish va uni m aktabda k o 'n ik m a va 
m alakalar olishga tayyorlashni k o 'zd a tutadi.