M. Y. Ayupova

Bolalar bilan ishlashda ishni hisobga olish kundaligi
K undalikda bolalarni kuzatuv xulosalari yoziladi. Logoped keyingi 
ish u ch u n zarur deb hisoblangan narsalarni yozib boradi, bola yangi 
materialni qanday o'zlashtirganligini, ish davom ida qanday qiyinchiliklarga 
duch kelganligini belgilaydi. B undan tash q ari kundalik yozuvlarida 
m ashg'ulotlarda uchratilgan tarbiyaviy ishlardagi qiyinchiliklar, bolalarning
473

---

m ashg'ulotlarga qiziqish, ularning m aqsadga intilganligi belgilab boriladi. 
Shu yerning o ‘zida m utaxassislar (psixonevrolog, otoloringolog)ning 
m aslahatlari beriladi. 0 ‘z xulosalarini logoped nutq defektining oxirlariga 
qarab kundalikda alohida aks ettiradi.
Bolalarning individual daftarlari
B olalar bilan olib boriladigan individual ish h a r bir bo la uchun 
b e lg ila n g a n d a f ta rla rg a y o zib b o rila d i. Bu d a f ta r la r g a lo g o p e d
m ashg'ulotlarni belgilab, uning taxm iniy m azm unini ko'rsatadi. D aftarlar 
c h iro y li q ilib b e z a tila d i; lo g o p e d yoki o ta - o n a k e ra k li ra s m la r 
yopishtiradilar. U yda topshiriqlarni bajarishlari uch un shanba kunlari 
daftar ota-onalarga beriladi, qolgan kunlari esa logopedning topshirig'iga 
ko'ra alohida bolalar bilan shu daftar bo'y ich a tarbiyachi shug'ullanadi.
Tarbiyachining kechki m ashg'ulotlari u chu n daftar. Logoped h a r 
kuni tarbiyachiga alohida bolalar bilan shug'ullanish uchun kechki logoped 
ishlarini rejalashtirib beradi. Bu topshiriqlar maxsus daftarlarga yozib 
boriladi, tarbiyachi m ashg'ulot oxirida hisobga olish grafigini to id irib
boradi.
Logopedik kabinetning jihozi va ish mazmuni
Individual va guruhli logopedik m ashg'ulotlar maxsus joyda, pedagogik 
ishlar yuritish uchun yaroqli b o ig a n logopedik kabinetda olib boriladi. 
N u tq buzilishlariga ega b o ig a n bolalar uchun bolalar bog'chasi haqidagi 
k o 'rsa tm a g a b in o an logoped ik k ab in etlarn in g m oliyaviy to m o n d a n
ta ’m inlash viloyat, shahar va tum an xalq ta iim i b o iim id a logopedik 
guruh tuzilgan bolalar bog'chasining smetasi bo 'y icha am alga oshiriladi.
L ogopedik kab in et o 'q u v -d id a k tik m a te ria lla r b ilan y etarlich a 
ta ’m inlangan b o iish i kerak. U nda m etodik adabiyotlar va q o ilan m alar 
uchun shkaf, m ashg'ulotlarni olib borish uchun bir necha stol va stullar 
b o iish i lozim. Stollarning soni logopedning katta stolini hisobga olmaganda 
4 tadan, stullarning soni esa 8—10 tadan kam boim asligi kerak.
B undan tashqari, logopedik kabinetda rasm larni qo'yish, harflar 
yozish, predm etlarning sxem atik ko'rinishi berish m um kin b o'lg an osm a 
doska ham b o iish i kerak.
L ogopedik kab in etn i jihozlashda o yn alar b o iis h i zaru rd ir: biri 
tovushlarni nutqqa qo'yishdagi guruhli ish uchun 70x100 sm d an kam 
bo'lm agan devor oynasi, individual ishlar uchun 9x12 sm li kichkina 
individual oynalar (kam ida 10 tadan).
Logopedda logopedik shpatellar, zondlar to 'p lam i va zondlarni artish 
uchun spirt va paxta b o iis h i kerak. Logopedik kabinetda toza sochiq, 
stol soati va stol lam pasi b o iis h i zarur.
M aktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning nutqidagi kam chiliklarni 
b arta raf etish bolaning yoshi, individual xususiyatlariga m os m aterial
474

---

asosida, bolalar bog‘chasi dasturi m aterialini hisobga olgan h olda olib 
boriladi.
L o g o p e d b o g ‘c h a n in g m e to d ik k a b in e tid a m a v ju d b o ‘lg an
q o ila n m a la rd a n foydalanadi. B un d an tash q ari, logopedik k ab in etd a 
quyidagilar b o iish i zarur:
bolalar nutqini tekshirish u ch u n albom ;
tovushlar talaffuzini m ustahkam lash uchun nutq m ateriali, m etodik 
q o ilan m alar;
alohida tovushlaiga m o ijallan g an predm etli, sujetli va seriyali rasm lar 
to ‘plami;
gazlam adan tikilgan kassa va kesm a harflar (yetarli m iqdorda)
Hisob materiali:
T em alar bo'yicha rasm lar va o ‘yinchoqlar to ‘plam i (m ebel, idish 
tovoqlar, transport) va hokazo.
Predm etlarning shakli, hajm i va rangini aniqlash u ch u n p re d m e tla r 
va o ‘yinchoqlar t o ‘plami.
Agar logoped nutqni to ‘g‘rilash m ashg'ulotlarida o ‘yin m ateriallaridan 
keng foydalansa yanada ta ’sirli va qiziqarli b o ia d i.
" M a k ta b g a c h a ta r b iy a y o s h id a g i b o la la r n in g ta la f f u z id a g i 
kam chiliklarni to 'g 'rila sh b o 'y ic h a didaktik m aterial" (avtorlar: G .A . 
K ashe, B.M . Flicheva "Prosveshenie”, 1971-yil ) asosiy q o ila n m a la r 
b o iib hisoblanadi.